‘বাণিজ্যে বসতি লক্ষ্মী’ বুলি সততে কোৱা কথাশাৰীৰ অন্তৰ্নিহিত তত্ত্ব হৈছে বাণিজ্যৰ জ্ঞান৷ এখন দেশৰ বা এখন ৰাজ্যৰ অৰ্থনৈতিক প্ৰগতিৰ ক্ষেত্ৰত মুখ্য ভূমিকাত থাকে বাণিজ্য ক্ষেত্ৰ৷ ব্যৱসায়-বাণিজ্য, কিনা-বেচা, আমদানি-ৰপ্তানি আদি কৰ্মৰ দ্বাৰা মানুহে লাভ কৰা অৰ্থনৈতিক স্বচ্ছতাই প্ৰগতিৰ পথ মসৃণ কৰে দেশৰ কাৰণে৷ উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ জনবহুল ৰাজ্য হিচাপে অসমত বাণিজ্যৰ প্ৰসাৰ আৰম্ভ হৈছিল ব্ৰিটিছৰ আগমনৰ পাছত৷ চাহ শিল্পৰ প্ৰতিষ্ঠাৰ লগতে উজনিত স্থাপন কৰা ডিগবৈ শোধনাগাৰটোৰ লক্ষ্য আছিল অসমত বাণিজ্যৰ প্ৰসাৰ৷ স্বাধীনতাৰ ৭৫টা বৰ্ষৰ অভিজ্ঞতাৰ ফলাফল বিশ্লেষণ কৰিলে দেখা যায় অসমত সৃষ্টি হোৱা নতুন নতুন বজাৰ৷ ক্ষুদ্ৰ, মজলীয়া আৰু বৃহৎ আকাৰৰ ব্যৱসায়সমূহে মুকলি কৰিলে সংস্থাপনৰ পথ৷

বাণিজ্যৰ পথত ভৰি দিবলৈ প্ৰথম প্ৰয়োজন হৈছে বাণিজ্য শিক্ষা৷ অসমৰ বিভিন্ন পাইকাৰি আৰু খুচুৰা ব্যৱসায়ীসকলৰ প্ৰতি যদিহে লক্ষ্য কৰা যায়, দেখা যায় অনা-অসমীয়া ব্যৱসায়ীৰ প্ৰভুত্ব৷ ৰাজ্যৰ ৰাজধানী দিছপুৰৰ মজিয়াত থকা ফাঁচী বজাৰৰ প্ৰতিষ্ঠিত ব্যৱসায়ীসকলৰ অধিকাংশই ৰাজস্থান আৰু গুজৰাটৰ৷ ৰাজ্যৰ বিভিন্ন জিলাত থকা যান-বাহন যোগান ধৰা ব্যৱসায়ীসকলৰ প্ৰায়খিনিয়েই অনা-অসমীয়া৷ ৰাজ্যৰ খনিজ সম্পদ আৰু বনজ সম্পদৰ ভিত্তিত প্ৰতিষ্ঠিত উদ্যোগসমূহৰ মালিক কোন বুলি প্ৰশ্ন কৰিলে শ্বাহ, বণিক, পোদ্দাৰ, আগৰৱালা আদি উপাধিৰ ব্যক্তিসকলকেই দেখা যায়৷ উজনিৰ লগতে পাহাৰীয়া জিলাসমূহত চলি থকা প্লাইউড ফেক্টৰীবোৰত শ্ৰমিকৰ ভূমিকাত থকা স্থানীয় নাগৰিক আৰু ব্যৱসায়-বাণিজ্যৰ মুনাফা আদায় কৰি লাহ-বিলাহৰ জীৱন নিৰ্বাহ কৰে মালিকসকলে৷

ব্ৰিটিছে স্থাপন কৰা চাহ বাগিচাসমূহৰ মালিকীস্বত্ব আজিও ন্যস্ত আছে দেশৰ বিভিন্ন ব্যক্তিগত কোম্পানীৰ হাতত৷ ব্যৱসায় অসমত, কিন্তু নিয়ন্ত্ৰণৰ কাৰ্যালয় ৰাজ্যৰ বাহিৰত৷ কিছু বছৰ পূৰ্বে ডিব্ৰুগড়ত স্থাপন কৰা গেছ ক্ৰেকাৰ প্ৰজেক্টৰ ভিত্তিত অসমত কিমানটা ক্ষুদ্ৰ উদ্যোগ স্থাপন হ’ল? যিকেইটা ক্ষুদ্ৰ উদ্যোগ স্থাপন কৰা হ’ল, তাৰ মালিকীস্বত্ব কাৰ?

অসমত চলি থকা উদে্যাগ, বাণিজ্য তথা ব্যৱসায়বোৰৰ প্ৰতি নৱপ্ৰজন্মক আকৃষ্ট কৰাত মুখ্য ভূমিকা পালন কৰে শিক্ষানুষ্ঠানসমূহে৷ পৰিতাপৰ কথা যে স্বাধীনতাৰ পাছত বা তাৰ পূৰ্বে অসমত স্থাপন হোৱা মহাবিদ্যালয় আৰু বিশ্ববিদ্যালয়সমূহত গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হৈছিল বিজ্ঞান আৰু কলা শিক্ষাক৷ ষাঠি আৰু সত্তৰ দশকত অসমৰ একাংশ মহাবিদ্যালয়ত বাণিজ্য শাখা খোলা হৈছিল যদিও সৰহসংখ্যক ছাত্ৰ-ছাত্ৰী আছিল অনা-অসমীয়া৷ অসমীয়া থলুৱা নাগৰিকৰ সন্তানৰ প্ৰথম পছন্দ আছিল চিকিৎসক, অভিযন্তা বা চৰকাৰী বিষয়াৰ পদ৷ বাণিজ্য শিক্ষা গ্ৰহণ কৰি নিজাববীয়াকৈ এটা ব্যৱসায় খোলা বা এটা উদ্যোগ স্থাপন কৰাৰ সপোন দেখা নাছিল থলুৱা অসমীয়া পৰিয়ালে৷ বৰ্তমান অসমত চলি থকা মহাবিদ্যালয়ৰ সংখ্যা ছশৰো অধিক, আৰু ইয়াৰ ভিতৰত প্ৰাদেশীকৃত মহাবিদ্যালয়ৰ সংখ্যা তিনিশৰো অধিক৷ ইমানসংখ্যক মহাবিদ্যালয়ৰ ভিতৰত বাণিজ্য শিক্ষাৰ সুবিধা থকা মহাবিদ্যালয়ৰ সংখ্যা মাত্ৰ ৭৮খন৷ চৰকাৰৰ অনীহা আৰু নাগৰিকৰ বিজ্ঞান শিক্ষাৰ প্ৰতি থকা আস্থাই প্ৰকৃততে বাধাৰ সৃষ্টি কৰিছে বাণিজ্য শিক্ষাৰ প্ৰসাৰত৷ বৰ্তমান ৰাজ্যৰ প্ৰায়বোৰ জিলাত থকা বাণিজ্য মহাবিদ্যালয়সমূহত অধ্যয়নৰত ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ অধিকাংশই থলুৱা অসমীয়া যদিও এইসকল ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ লক্ষ্য আজিও অস্পষ্ট৷ গতানুগতিক বি কম বা বিবিএ বা এম কম বা এমবিএ ডিগ্ৰী লাভ কৰা ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক নিজাববীয়াকৈ ব্যৱসায় স্থাপনৰ অনুপ্ৰেৰণা দিবলৈ নাই চৰকাৰী প্ৰচেষ্টা৷ সৰ্বভাৰতীয় পৰ্যায়ত আজিও সমাদৃত চাৰ্টাৰ্ড একাউণ্টটেণ্ট, কষ্ট এণ্ড মেনেজমেণ্ট একাউণ্ট, কোম্পানী ছেক্ৰেটাৰী আদি ডিগ্ৰী আহৰণত আজিও ব্যৰ্থ অসমীয়া ছাত্ৰ-ছাত্ৰী৷

বৰ্তমান অসমত বাণিজ্য শিক্ষাৰ প্ৰসাৰৰ কাৰণে ৰাজ্য চৰকাৰে গ্ৰহণ কৰিব লাগে এক পদক্ষেপ৷ বাণিজ্য শিক্ষাৰ ভেটিটো সুদৃঢ় কৰিবলৈ অসমত আজি প্ৰয়োজন এখন বাণিজ্য বিশ্ববিদ্যালয়ৰ৷ যিখিনি মহাবিদ্যালয়ত বাণিজ্য শিক্ষা প্ৰৱৰ্তন হৈ আছে, তেনে মহাবিদ্যালয়ৰ ভূমিকাৰ পৰ্যালোচনা জৰুৰী বুলিও ক’ব পাৰি৷ যিবোৰ প্ৰাদেশীকৃত মহাবিদ্যালয়ত বাণিজ্যৰ শিক্ষা নাই, তেনেবোৰ মহাবিদ্যালয়ত নতুনকৈ বাণিজ্য শাখা খোলাৰ কথা চৰকাৰে বিবেচনা কৰিব পাৰে৷ চৰকাৰী অৱহেলাৰ বোকোচাত থকা অসমৰ বাণিজ্য শিক্ষাৰ বিকাশৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰিব অসমৰ অৰ্থনৈতিক উন্নয়ন৷