১৯৯৫ চনৰ GATS (The General Agreement on Trade in Service) চুক্তিৰ পাছতেই ভাৰতত শিক্ষাৰ ব্যক্তিগতকৰণৰ জোৱাৰ উঠিল৷ ক্ৰমান্বয়ে ৰঘুমলাৰ দৰে শিপাবলৈ ধৰা ব্যক্তিগত বিদ্যালয়সমূহে অভিভাৱকক বেছিকৈ আকৰ্ষিত কৰিছে৷ যিহেতু কৰ্ম-সংস্কৃতি আৰু জৰাজীৰ্ণ আন্তঃগাঁথনিৰ বাবে চৰকাৰী শিক্ষাব্যৱস্থাটোৰ অৱস্থা পুতৌলগা, সেয়েহে সন্তানৰ ভৱিষ্যতৰ স্বাৰ্থত নিবিচাৰিলেও বেচৰকাৰী শিক্ষা প্ৰতিষ্ঠানত পঢ়ুৱাবলৈ অভিভাৱকসকল বাধ্য৷ সেয়েহে ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক চৰকাৰী শিক্ষাব্যৱস্থাটোৰ প্ৰতি আকৰ্ষিত কৰিবলৈ অসম চৰকাৰে চৰকাৰী বিদ্যালয়ৰ আন্তঃগাঁথনিৰ উন্নয়নৰ বাবে পুঁজি ঘোষণা কৰিছে ৷ চৰকাৰে ৰাজ্যৰ বহু বিদ্যালয়ক আদৰ্শ বিদ্যালয় হিচাপে গঢ়ি তোলাৰ পৰিকল্পনা কৰিছে৷ নিশ্চিতভাৱে ই এক ইতিবাচক খবৰ৷ চৰকাৰৰ এনে চিন্তা আৰু কাৰ্যপন্থাই চৰকাৰী শিক্ষাব্যৱস্থাটোৰ অলপ হ’লেও উন্নয়ন সাধিব বুলি আশা কৰিব পাৰি৷ কিন্তু কেৱল আন্তঃগাঁথনিৰ উন্নয়নে এখন বিদ্যালয়ৰ সামগ্ৰিক উন্নতি সাধিব পাৰিবনে? চৰকাৰী বিদ্যালয়ৰ পুতৌলগা অৱস্থাটোৰ বাবে জগৰীয়া কাৰকসমূহ আচলতে কি কি? 

আজিৰ পৰা পোন্ধৰ-বিছ বছৰ আগলৈকে বেচৰকাৰী বিদ্যালয়ৰ সংখ্যা কমো আছিল আৰু লগতে বেচৰকাৰী বিদ্যালয়ত পঢ়াৰ প্ৰৱণতাও কম আছিল৷ ইয়াৰ অন্যতম এক মুখ্য কাৰণ হ’ল, সেই সময়ৰ বিশ্বৰ সামগ্ৰিক পৰিৱেশ আৰু উন্নয়নৰ লগত খাপ খাব পৰাকৈ চৰকাৰী শিক্ষাব্যৱস্থাটো সক্ষম বা আপ টু ডেট আছিল৷ কিন্তু সময় যোৱাৰ লগে লগে সমগ্ৰ বিশ্বৰ লগতে আমাৰ সমাজখনো উন্নয়নৰ দিশত খৰতকীয়াকৈ আগবাঢ়িবলৈ ধৰিলে৷ আগবাঢ়িবলৈ ধৰিলে শিক্ষাব্যৱস্থা আৰু ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ প্ৰয়োজনীয়তা৷ উন্নয়নৰ জখলাত ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ উমান লৈ বেচৰকাৰী শিক্ষাব্যৱস্থা ঠিকেই আগবাঢ়ি গ’ল৷ কিন্তু পিছপৰি ৰ’ল চৰকাৰী শিক্ষাব্যৱস্থা৷ বিছ বছৰৰ আগৰ আন্তঃগাঁথনিৰে (শৈক্ষিক, প্ৰশাসনিক আৰু ক্ৰংক্ৰিটৰ আন্তঃগাঁথনি) বিছ বছৰৰ পাছৰ প্ৰজন্মৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ লগত চৰকাৰী শিক্ষাই ফেৰ মাৰিব নোৱৰা হ’ল৷ ফলত নিবিচাৰিলেও মানুহ বেচৰকাৰী বিদ্যালয়লৈ যাবলৈ বাধ্য হৈ পৰিল৷ ব্যক্তিগত বিদ্যালয়সমূহ লাহে লাহে বিলাসিতাৰ পৰা প্ৰয়োজনীয়তালৈ পৰিৱৰ্তিত হ’ল৷ চৰকাৰী বিদ্যালয়ৰ শিক্ষকক নিজৰ সন্তানক কিয় চৰকাৰী বিদ্যালয়ত নপঢ়োৱায় বুলি গালি পাৰিও লাভ নাই৷ কাৰণ সেইজন শিক্ষকে জানে যে তেওঁৰ বিদ্যালয়ৰ শিক্ষাব্যৱস্থা আজিৰ প্ৰজন্মৰ প্ৰয়োজনীয়তাক পূৰণ কৰিব পৰাকৈ সক্ষম নহয়; তেওঁ জানে যে তেওঁ চাকৰি কৰি থকা বিদ্যালয়খনত সমাজ বিজ্ঞানৰ শিক্ষকজনে গণিত বা সাধাৰণ বিজ্ঞানো পঢ়াবলগীয়া হৈছে; তেওঁ জানে যে তেওঁৰ বিদ্যালয়ত সন্তানটোক সংগীত, খেল আদি শিকাবলৈ শিক্ষক নাই, বিজ্ঞানৰ প্ৰকল্প শিকাবলৈ বিজ্ঞানৰ উচ্ছ প্ৰশিক্ষণপ্ৰাপ্ত শিক্ষক নাই৷ 

এতিয়া কথা হ’ল– এই সমস্যাবোৰৰ সমাধানৰ উপায় কি? গুণোৎসৱ পাতি বিদ্যালয়ৰ কিবা লাভ হৈছে নে গুণোৎসৱৰ নামত বিদ্যালয়ৰ দুৰ্বলতা খুঁচৰি পৰ্যায়ক্ৰমে চৰকাৰী বিদ্যালয়সমূহ বন্ধ কৰি দিয়া কিবা পৰিকল্পনা আছে? আমোলাকেন্দ্ৰিক প্ৰশাসনিক ব্যৱস্থা এটাৰ জৰিয়তে ব্যৱস্থাপনাৰ দিশটো চলাই থকা চৰকাৰী শিক্ষাব্যৱস্থাটোৰ যদি উন্নতি হ’ব লাগে, আন্তঃগাঁথনিৰ পৰা আৰম্ভ কৰি অনুশাসন, চৰকাৰী নীতি, কাৰ্যপন্থা, শৈক্ষিক বাতাৱৰণ আদি সকলোৰে ব্যাপক সংশোধন হ’ব লাগিব৷ এইক্ষেত্ৰত কেন্দ্ৰীয় বিদ্যালয়সমূহৰ শিক্ষাব্যৱস্থা এক আদৰ্শ৷ চৰকাৰী আৰু বেচৰকাৰী শিক্ষা প্ৰতিষ্ঠানত প্ৰযোজ্য সকলো নিয়ম, ব্যৱস্থা, অনুশাসন যদি একে কৰিব পৰা যায়, তেনেহ’লে দুইধৰণৰ শিক্ষা প্ৰতিষ্ঠানতে গুণগত শিক্ষাৰ প্ৰভাৱ উপলব্ধি কৰিব পৰা যাব৷ চৰকাৰী নীতি আৰু অনুন্নত আন্তঃগাঁথনিৰ ভুল আছেই; কিন্তু চৰকাৰী বিদ্যালয়ৰ নিম্নগামী মানৰ বাবে কেৱল এইকেইটা কাৰককে দোষাৰোপ কৰাৰ প্ৰৱণতা থকা শিক্ষকসকলে এবাৰ আত্মবিশে¡ষণ কৰাৰো প্ৰয়োজন আছে৷ কেৱল চৰকাৰী নীতিক ভুল বুলি কোৱা শিক্ষকে নিজৰ নীতি আৰু দায়িত্ব কিমান সূচাৰুৰূপে পালন কৰিছে, তাৰো পৰ্যালোচনা কৰা দৰকাৰ৷ সময় থাকোঁতেই বিষয়বোৰৰ সঠিক পৰ্যালোচনা কৰি বাস্তৱসন্মত আৰু ক্ষিপ্ৰ নীতি নল’লে নিশ্চিতভাৱে চৰকাৰী শিক্ষাব্যৱস্থাটোৱে ক্ষিপ্ৰতাৰে মৃত্যুৰ দিশে গতি কৰিব৷