বুদ্ধিজীৱীৰ চাতুৰ্য

কিছুদিনৰ পৰা সকলোৱে লক্ষ্য কৰিছোঁ যে ‘বুদ্ধিজীৱী’ শব্দটোক আজিকালি বহুতেই তুচ্ছ-তাচ্ছিল্য কৰে৷ শব্দটোৰ বহুক্ষেত্ৰত অপপ্ৰয়োগো দেখা যায়৷ কেৱল বুদ্ধিজীৱীয়েই নহয়, বহু লেখক-প্ৰবক্তাৰ বহু যুক্তিপূৰ্ণ কথাকো সমাজখনে বহুক্ষেত্ৰত তাচ্ছিল্য কৰে৷ এটা বৌদ্ধিক বিতৰ্কক তুচ্ছ-তাচ্ছিল্যভৰা কথাৰে একাংশই সামাজিক মাধ্যমত ব্যাখ্যা কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে৷ কিন্তু কিয়? এনে কৰাটো কিমান যুক্তিসংগত? দেশ তথা সমাজৰ প্ৰগতি আৰু বিকাশৰ ক্ষেত্ৰত বুদ্ধিজীৱীসকলে প্ৰাচীন কালৰে পৰা গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা লৈ আহিছে৷ তেওঁলোকৰ বিষয়ভিত্তিক সমালোচনাই সমাজক এক বিশেষ মাত্ৰা প্ৰদান কৰাত অৰিহণা যোগায়৷ ভাৰত তথা অসমৰ বেলিকাও প্ৰাচীন কালৰে পৰা দেশ চলোৱাত বুদ্ধিজীৱীৰ ভূমিকা অপৰিসীম৷ চাণক্য, পাণিনি, আৰ্যভট্ট আদি মহান পণ্ডিতৰ আদৰ্শ, বিজ্ঞান আৰু দৰ্শনেৰে সমৃদ্ধ ভাৰতীয় সংস্কৃতি৷ কিন্তু লক্ষণীয়ভাৱে আজি কিছুদিনৰ পৰা ভাৰতৰ বৌদ্ধিক শিবিৰ দুটা সুস্পষ্ট মেৰুত থিয় হৈ নিজৰ নিজৰ মতাদৰ্শক প্ৰতিষ্ঠাৰ প্ৰতিযোগিতাত নামি পৰিছে৷ সমস্যাৰ আঁৰৰ প্ৰকৃত সত্যক ধোঁৱাচাঙত তুলি কেৱল নিজৰ মতাদৰ্শগত চিন্তা আৰু চেতনাক শিলৰ ৰেখা হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰিবলৈ উঠিপৰি লাগে৷ এই প্ৰতিযোগিতাখনত কোনোটো শিবিৰেই পিছপৰি নাথাকে৷ তাতে হাত উজান দিয়ে প্ৰতিটো শিবিৰৰ কিছু অন্ধ ভক্তই৷ সত্যটো ক’ৰবাত থাকে, সকলোৱেই কেৱল নিজৰ নিজৰ গুৰুৰ সমৰ্থনত লাগি যায়৷ এনে কৰিবলৈ যাওঁতে বহুক্ষেত্ৰত শালীনতাৰ সীমা চেৰাই আক্ৰমণ ব্যক্তিগত পৰ্যায় পায়গৈ৷ এনেবোৰ কাৰণতেই বৰ্তমানৰ সমাজখনে সুস্থ বৌদ্ধিক বিতৰ্কৰ দীনতাত ভুগিছে৷ ছ’চিয়েল মিডিয়াত মতান্তৰক ব্যক্তিগত আখেজা-আখেজিৰ ৰূপ দি এচাম লোকে একোটা বৌদ্ধিক আলোচনাক যিদৰে আগুৱাই নিয়া পৰিলক্ষিত হয়, তাক দেখি প্ৰশ্ন হয়– বৰ্তমান সমাজৰ তথাকথিত সচেতন লোকসকল আচলতে দেশ আৰু জাতিৰ প্ৰতি কিমান দায়িত্বশীল? তেওঁলোকৰ জ্ঞান আৰু চেতনাৰ সীমা কি? কিছুমান ব্যক্তিৰ উন্মাদনাবোৰে সমাজৰ সাম্যবাদী লোকসকলক চিন্তিত কৰি তোলে৷ নিজকে অৰাজনৈতিক, নিৰপেক্ষ বুলি প্ৰতিষ্ঠা কৰিব বিচৰা বুদ্ধিজীৱীৰ ৰাজনৈতিক চাতুৰ্যই সাধাৰণ বহু মানুহক দিশহাৰা কৰি তোলে৷ অতিকৈ দুৰ্ভাগ্যজনকভাৱে ৰাজনৈতিক অনিশ্চয়তাত ভোগা কিছুমান সুবিধাবাদীয়ে দেশৰ জনসাধাৰণক আদৰ্শগতভাৱে দুটা বিপৰীতপন্থী মেৰুত অৱস্থান কৰাবলৈ উঠিপৰি লাগিল৷ স্বাৰ্থানেষী ৰাজনৈতিক শিয়ানসকলৰ কথাতো বাদেই দিলোঁ, এই প্ৰচেষ্ঠাত হাত উজান দিলে ভৱিষ্যৎ সমাজৰ দিক নিৰ্ণায়ক বহুসংখ্যক গণ্য-মান্য লেখক আৰু বুদ্ধিজীৱীয়ে৷ কিছুদিনৰ পৰা বৌদ্ধিক বিতৰ্কৰ পৃষ্ঠা মেলিলে এটা কথাই অনুভৱ কৰিব পাৰি যে সোঁপন্থী আৰু হিন্দুত্ববাদীসকল বিজেপি আৰু বাঁওপন্থী বা মাক্সৰ্বাদীসকল কংগ্ৰেছ৷ ইয়াৰ বাহিৰে যেন বিতৰ্কবোৰৰ আন কোনো লক্ষ্য-উদ্দেশ্য নাই৷ তাতে আকৌ ভূতৰ ওপৰত দানহ পৰাদি কিছুমান অল্পশিক্ষিতই ছ’চিয়েল মিডিয়াত মাক্সৰ্ আৰু হিন্দুত্বক যিদৰে বিশে¡ষণ কৰিবলৈ ধৰিলে, তাকে দেখি বহুতৰ মনত চাগৈ প্ৰশ্ন হয়, ‘মাক্সৰ্বাদ’ আৰু ‘হিন্দুত্ববাদ’ সম্পূৰ্ণ বিপৰীত নেকি? মাক্সৰ্বাদ, পুঁজিবাদ, হিন্দুত্ববাদ আদিৰ সঠিক আৰু সূক্ষ্ম বিশে¡ষণ কৰাৰ পৰিৱৰ্তে অসহিষ্ণু ব্যক্তিগত আক্ৰমণৰ জৰিয়তে এচামে নিজৰ যুক্তিক সবল কৰিবলৈ নিৰন্তৰ প্ৰয়াস কৰা পৰিলক্ষিত হয়৷ ‘গো মাংস’, ‘অসহিষ্ণুতা আদি বিষয়ক বাণিজ্যিকীকৰণ কৰি প্ৰতিটো দলে নিজৰ প্ৰচাৰ কৰিছে ঠিকেই কিন্তু এনে কৰ্মৰাজিত ভুক্তভোগী হৈছে সাধাৰণ জনতা৷ এই দুয়োটা মতবাদৰ মাজৰ অৰিয়া-অৰিয়ে সমাজৰ যিমান ক্ষতি কৰিব তাতকৈ সুস্থ বৌদ্ধিক পৰ্যালোচনাৰে দুয়োটা মতবাদৰ ধনাত্মক দিশবোৰ নিৰ্বাচিত কৰিলে সি প্ৰগতিশীল সমাজ এখনৰ ধবজাবাহক হ’ব৷ কিন্তু বহুলোকৰ বৌদ্ধিক স্থিতিয়ে উঠি অহা প্ৰজন্মক বিপথে পৰিচালিত কৰিছে৷ সেয়েহে এনেবোৰ ‘বাদী’ চিন্তাধাৰাৰ উধবৰ্লৈ আহি যুক্তিবাদী চিন্তাধাৰাৰে বাস্তৱৰ লগত ফেৰ মাৰিব পৰাকৈ সমাজখনক আগুৱাই নিবলৈ চেষ্টা কৰা ভাল৷ নিজৰ মতাদৰ্শক আকোৰগোঁজালি মনোভাবেৰে প্ৰতিষ্ঠা কৰিব বিচৰাতকৈ বুদ্ধিজীৱীসকলে সমাজৰ বাস্তৱিক ছবিখন পৰ্যালোচনা কৰি দেশখনৰ দিক নিদৰ্শন কৰাটোহে সকলোৰে কাম্য৷ তাকে নকৰিলে পাছৰ প্ৰজন্মই এই বুদ্ধিজীৱীসকলক তুচ্ছ-তাচ্ছিল্য কৰাই নহয়, সমাজৰ পৰা একেবাৰেই বিদায় দিব৷