আৰ্থিক আৰু নৈতিক মুক্তি নাৰীৰ ওপৰতে নিৰ্ভৰশীল

অৰ্ধ আকাশত পুনৰ কলীয়া ডাৱৰ৷ কেৱল আফগানিস্তান, পাকিস্তান আদিতে নহয়, চাকি গছাৰ তলত থকা অন্ধকাৰখিনিৰ লেখিয়া আমাৰ দেশতো নাৰী স্বাধীনতাৰ জয়জয়কাৰ পৰিৱেশত তিন তালাক, হিজাব পৰিধান আদিক লৈ বিতৰ্ক হৈয়ে আছে৷ এতিয়াও বিশ্বৰ গোড়া মুছলমান শাসিত দেশত নাৰীৰ উচ্ছ শিক্ষা লাভ, স্বাধীন জীৱন যাপন, মুকলি সাজ-পোছাক পৰিধান নিষিদ্ধ৷ বাংলাদেশৰ অন্যতম বিখ্যাত লেখিকা তছলিমা নাছৰিনক হায়দৰাবাদৰ সাংসদ আছাদুদ্দিনে ‘ঘৃনাৰ প্ৰতীক’ আখ্যা দিছে৷ তেওঁৰ স্বাধীন জীৱন, মুকলি চিন্তাধাৰা আৰু সাহিত্য চৰ্চাৰ বাবে বৰ্তমান নিজ দেশৰ পৰা বিতাৰিত৷ কিছুদিনৰ আগতে তছলিমাই আমাৰ দেশত চলি থকা হিজাব বিতৰ্কক লক্ষ্য কৰি ‘হিজাব দমনৰ প্ৰতীক’ বুলি মন্তব্য কৰিছিল৷ আন এগৰাকী স্বাধীন চিন্তাৰ নাৰী সমাজৰ প্ৰতীক মালালা ইউছুফজাইৰ মতে ‘হিজাব পিন্ধা ছোৱালীক বিদ্যালয়লৈ যাবলৈ বাধা দিয়াতো ভয়াৱহ বিষয়৷ মহিলাই পোছাক কম পিন্ধক বা বেছি, তেওঁলোকক এতিয়াও পণ্য হিচাপেই গণ্য কৰা হয়৷’ আন এক বাতৰি পাকিস্তানৰ বালোচ গোষ্ঠীৰ প্ৰথম মহিলা ৰেপ সংগীত গায়িকা অতি জনপ্ৰিয় ‘এভা-বিক লৈ৷ তেওঁ এই ছদ্ম নামেৰে বোৰ্খা পিন্ধি গান গায়; অৰ্থাৎ নিজা পৰিচয় গোপনে ৰাখিবলৈ বাধ্য হৈছে৷ তেওঁৰ মতে ‘The veil just covers my face, it cannot cover or take away the talent I have’. মহিলাৰ ক্ষেত্ৰত ব্যক্তিগত স্বাধীনতাক লৈ বৈষম্যৰ এনে উদাহৰণ অনেক আছে৷ যোৱা বছৰ তিন তালাক প্ৰথাক লৈ আমাৰ দেশত এক বিতৰ্কৰ ঢৌ উঠিছিল৷ নিজৰ কেইবাটাও সন্তানৰ মাতৃ হোৱাৰ পাছত পত্নীগৰাকীক সাধাৰণ কথাতে তালাক দিয়াৰ ব্যৱস্থাই বিশেষকৈ দৰিদ্ৰ পৰিয়ালত নিশ্চয়কৈ ঘাতকৰ ৰূপ ল’ব৷

আমাৰ দেশত কৰ্ণাটকত হিজাব বিতৰ্কই ধৰ্মীয় কাণ্ডৰ মোৰ লৈছে যদিও  এয়া প্ৰকৃততে মহিলাৰ স্বাধীন চিন্তা আৰু মুকলি বিচৰণৰ অধিকাৰৰ সৈতেও জড়িত৷ ব্যক্তি স্বাধীনতাক লৈ সৰৱ মহিলাসকলে এই বিষয়ত মন্তব্য দিয়া উচিত, শোষিত বা বাধ্যবাধকতাৰ দ্বাৰা নিষ্পেষিতসকলক সাহস যোগোৱা উচিত৷ ব্যক্তি স্বাধীনতা খৰ্ব হোৱা কোনো সিদ্ধান্ত জোৰকৈ আনৰ ওপৰত জাপি দিয়া উচিত নহয়; ধৰ্মৰ নামত তো একেবাৰেই নহয়৷ ছৌদি আৰবত হিজাব, বোৰ্খা আদি প্ৰচলিত ব্যৱস্থা৷ তেওঁলোকৰ ৰাজ্য প্ৰধান [Crown Prince] মোহম্মদ বিন চালমানে ২০১৮ চনতে মন্তব্য কৰিছিল– ‘The only Islamic requirment was that women wear decent respectful clothing’. মনত পৰিছে এবাৰ জাপানত আন্তৰ্জাতিক গৱেষণাৰ অনুষ্ঠানত যোগদান কৰিবলৈ যাওঁতে ছৌদি আৰবৰ এগৰাকী সুন্দৰী দীৰ্ঘদেহী মহিলাই সম্পূৰ্ণ শৰীৰ ঢকা ক’লা চিল্কৰ বোৰ্খা জাতীয় সাজ পিন্ধিছিল৷ অতি আধুনিক মহিলাগৰাকীক শুধিছিলো আমি মেখেলা চাদৰ পিন্ধাৰ লেখিয়া তেওঁ জাতীয় পোছাক পিন্ধিছে নেকি৷ উত্তৰত যুৱতীগৰাকীয়ে ক’লে যে এই গৰমত তেওঁৰ এনে সাজ পিন্ধাৰ ইচ্ছা একেবাৰে নাই৷ কিন্তু উপায়ো নাই৷ লগত যোৱা পুৰুষ গৱেষক তথা অধ্যাপকসকলৰ আগত এই সাজ নিপিন্ধাকৈ থকাৰ সাহসো তেওঁৰ নাই৷ মহিলাগৰাকী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অধ্যাপিকা আৰু কেইবাজনো গৱেষকে তেওঁৰ অধীনত কাম কৰি আছে৷ তথাপি তেওঁৰ নিজা সাজ-পোছাক নিৰ্বাচিত কৰাৰ স্বাধীনতা নাই৷ কোনো ধাৰ্মিক মহিলাই নিজ ইচ্ছাৰে হিজাব বা বোৰ্খা পিন্ধাৰ যেনেকৈ অধিকাৰ আছে, ইয়াক পৰিধান নকৰাত মাত মতাৰ অধিকাৰ আইন আৰু ধৰ্মৰ নাই বুলি মই ব্যক্তিগতভাৱে বিশ্বাস কৰো৷

বৰ্তমান অতি আধুনিক চিন্তাধাৰাৰ নাৰী স্বাধীনতাৰ যুগত মাতৃত্বৰ ধাৰণাও সলনি হৈছে৷ আজিকালি যান্ত্ৰিকতা, গতিশীল জীৱনশৈলী আৰু অতি ব্যস্ত প্ৰতিযোগিতাৰ যুগত বিশেষকৈ মহানগৰসমূহত মহিলাসকলে বিবাহৰ বান্ধোন, সন্তান জন্ম দিয়া আদিৰ পৰম্পৰাগত ধাৰণা বহু সময়ত নিবিচাৰে৷ এয়া সম্পূৰ্ণ ব্যক্তিগত ৰুচি, ইচ্ছা-অনিচ্ছাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল৷ বহু সময়ত এনে মহিলাসকলে Surrogacy প্ৰক্ৰিয়াত ভেৰোণীয়া মাতৃৰ সহায়ত সন্তান লাভ কৰাৰ সুযোগ গ্ৰহণ কৰে৷ এয়া নাৰী স্বাধীনতাৰ শেহতীয়া ৰূপান্তৰ৷ আমাৰ দেশত এনে সুবিধা বিশেষকৈ সন্তান ধাৰণত শাৰীৰিকভাৱে অক্ষম আঢ্যৱন্তসকলে গ্ৰহণ কৰা দেখা গৈছিল যদিও বৰ্তমান কম বয়সৰ সক্ষম মহিলাসকলেও, বিশেষকৈ প্ৰচাৰ মাধ্যম আৰু কলা সাংস্কৃতিক জগতৰ লগত জড়িতসকলে এনে ব্যৱস্থা পছন্দ কৰে৷ এনে ব্যৱস্থাত সন্তান কামনা কৰা দম্পত্তিয়ে স্বাস্থ্য বিশেষজ্ঞৰ সহায়ত আন এগৰাকী ইচ্ছুক মহিলাৰ গৰ্ভত নিজৰ সন্তান প্ৰতিপালন কৰি সময়ত সন্তান লাভ কৰে৷ এইক্ষেত্ৰত দুয়োপক্ষৰে সন্মতি, স্বাস্থ্যৰ সুৰক্ষা, আৰ্থিক লেন-দেন আৰু আইনী সাহায্যৰ বিষয়টো জড়িত হৈ পৰে যদিও সকলোতকৈ প্ৰথমে সন্তান লাভ কৰিব বিচৰা মহিলা আৰু সন্তান জন্ম দিবলৈ মান্তি হোৱা মহিলাগৰাকীৰ ব্যক্তিগত মতামতৰ অধিকাৰ আৰু স্বাধীনতা অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ৷ ইয়াত আনে হস্তক্ষেপ কৰা উচিত নহয়৷

কিছু বছৰ আগতে, বোধকৰো ২০১৬ চনত সাংসদ সুষমা স্বৰাজৰ মন্ত্ৰীত্বৰ কালত Surrogacy সম্পৰ্কত এক আইনৰ খচৰা প্ৰস্তুত কৰা হৈছিল আৰু  সম্পৰ্ক নথকা মহিলাৰ দ্বাৰা ভেৰোণীয়া মাতৃ হিচাপে সন্তান জন্ম দিয়াত নিষেধাজ্ঞা জাৰি কৰা হৈছিল৷ বৰ্তমানৰ পুনৰ [২০২১, জানুৱাৰী] Surrogacy (Regulation Act (SRA) ২০২১) আইন প্ৰণয়নক লৈ বিতৰ্কৰ সূত্ৰপাত হৈছে৷ এই আইন নিঃসন্তান বা নিজে সন্তান জন্ম দিব নোখোজা বিবাহিত মহিলাই আন মহিলাৰ সহায়ত সন্তান জন্ম দিয়া ব্যৱস্থা সম্পৰ্কত৷ Surrogacy শীৰ্ষক গৰ্ভধাৰণ আৰু সন্তান জন্ম দিয়া এনে ব্যৱস্থাত এগৰাকী ভেৰোণীয়া মাতৃৰ সহায় লোৱা হয়৷ এই মহিলাসকলে এনেকৈ কিছু ধন উপাৰ্জন কৰি নিজৰ সন্তান আৰু পৰিয়ালক কিছু সাহায্য কৰে৷ এই ক্ষেত্ৰত ভেৰোণীয়া মাতৃগৰাকী সুস্বাস্থ্যৰ, বিবাহিত আৰু অন্তত এটা সন্তানৰ মাতৃ হ’ব লাগিব আৰু স্বইচ্ছাই এন কামৰ বাবে আগবাঢ়ি আহিব লাগিব৷ সাধাৰণতে নিজে স্বাস্থ্যজনিত কাৰণত সন্তান গৰ্ভত ধাৰণ কৰিব নোৱাৰা বিবাহিতা মহিলাসকলে এনে ব্যৱস্থাৰে নিজাকৈ সন্তান লাভ কৰি গৌৰৱান্বিত হয়৷ ২০১৬ চনত এনে ব্যৱস্থাক ব্যৱসায় আখ্যা দি কেৱল নিজা পৰিয়ালৰ লোকেহে Surrogacyৰ বাবে সহায়ক হ’ব পাৰিব বুলিঘোষণা কৰা হয়৷ ইয়াৰ পিছত এই বিষয়টোৰ ওপৰত যথেষ্ট আলোচনা, সমালোচনা আদি হয়৷ শেহতীয়াকৈ ২০২২ চনৰ জানুৱাৰী মাহত SRA গৃহীত হোৱাৰ পাছত এই সম্পৰ্কত Prabha Kotiswaran, Prof of Law and Justice at Kings College, Londonৰ এই বিষয়ৰ ওপৰত কৰা গৱেষণাৰ ভিত্তিত আইনখনৰ নেতিবাচক দিশসমূহৰ ওপৰত তথ্য আগবঢ়োৱা হয়৷ গৱেষকগৰাকীৰ মতে এই আইন অনুসৰি ভেৰোণীয়া মাতৃগৰাকীয়ে ৩৬ মাহৰ বাবেহে স্বাস্থ্যজনিত বীমাৰ সুবিধা লাভ কৰিব, যাৰ বাবে পৰৱৰ্তী কালত তেওঁ বিপদতো পৰিব পাৰে৷ কঠোৰ SRAৰ ফলত ভাৰতীয় ইচ্ছুক দম্পতীয়ে এনে প্ৰক্ৰিয়াৰে সন্তান লাভ কৰিবলৈ আন সুবিধাজনক দেশলৈ যাব৷ বৰ্তমান আমাৰ বৃহৎ নগৰসমূহত চিকিৎসক আৰু ইচ্ছুক ভেৰোণীয়া মাতৃৰ বাবে এই ব্যৱস্থা এক লাভজনক ব্যৱসায় হৈ আছে৷ দিল্লীৰ ওচৰত ‘আনন্দ’ নামৰ গাঁওখনক দেশৰ Surrogacy Capital বোলা হয় য’ত দৰিদ্ৰ পৰিয়ালৰ তিৰোতাই আনৰ সন্তান ধাৰণ কৰি জন্ম দিয়ে আৰু বিনিময়ত অৰ্থ উপাৰ্জন কৰে৷ নতুন SRAৰ ফলত এনে ব্যৱসায়িক ভেৰোণীয়া মাতৃৰ সলনি Surrogacyৰ বাবে পৰিয়ালৰ লোক বা ইচ্ছুক মহিলাকহে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰিব৷ ইয়াৰ উপৰিও গৱেষকগৰাকীৰ মতে ‘With these exclusions SRA and ARTA (Assisted Reproductive Technology Act) go against the tide of several path breaking supreme court decisions which recognises a women’ব্দ right to reproductive autonomy which is a part of her guaranteed right to privacy. A balance could have been struck if the Govt. had consulted surrogates rather than making decisions for them.’ নাৰী সমাজৰ ওপৰত বাধ্যবাধকতা আৰোপ কৰা প্ৰতিখন আইনৰ ক্ষেত্ৰতে এই মন্তব্য প্ৰযোজ্য৷

আমাৰ দেশৰ লগতে ৰাজ্যখনতো বিভিন্ন ক্ষেত্ৰত নাৰী সমাজে যথেষ্ট সফলতা লাভ কৰিছে যদিও এতিয়াও নাৰী স্বাধীনতা সজাগতা, আৰু স্বাৱলম্বীতাৰ নামত যথেষ্ট কৰিব লগীয়া আছে৷ দুবছৰমান আগতে প্ৰসিদ্ধ লেখক লক্ষ্মীনন্দন বৰাই অসমত পুৰুষৰ তুলনাত মহিলা প্ৰতিষ্ঠিত লেখকৰ সংখ্যা অধিক বুলি আখ্যা দিছিল৷ আমাৰ বিভিন্ন লেখিকা সংগঠন আৰু স্বেচ্ছাসেৱী অনুষ্ঠানৰ ভূমিকাও এই ক্ষেত্ৰত প্ৰশংসনীয়৷ ইয়াৰ বিপৰীতে আমাৰ সমাজত নিৰ্যাতিত নাৰীৰ সংখ্যা, গাৰ্হস্থ্য হিংসা, প্ৰসূতিৰ মৃত্যুৰ হাৰ, ডাইনী কাণ্ড, ধৰ্ষণ আৰু নাৰী সৰবৰাহৰ ঘটনাও সমানেই বৰ্ধিত হাৰৰ৷ দেশৰ ভিতৰতে সুৰাপানৰ ক্ষেত্ৰতো অসমীয়া মহিলা প্ৰথম স্থানত৷ বৰ্তমান বাহিৰৰ ৰাজ্যলৈ কিশোৰী-যুৱতী সৰবৰাহৰ ঘটনাও বৰ্ধিত হাৰত৷ অৰ্ধ আকাশৰ এনে অশনি সংকেটৰ ফলাফল নাৰী সমাজেই সন্মুখীন হ’ব লাগিব৷ কিছুদিনৰ আগতে অম্বিকাগিৰিৰ ‘চেতনা’ৰ এটা খণ্ড ব্যক্তিগত সংগ্ৰহৰ পৰা পঢ়িছিলো৷ অম্বিকাগিৰিৰ মানসপুত্ৰ ‘চেতনা’ত প্ৰধানকৈ ৰাজনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিক স্বাধীনতাৰ উদ্দেশ্যে লিখা ৰচনা প্ৰকাশ পাইছিল যদিও ইয়াত সমাজ সংস্কাৰ বিষয়ৰ লেখায়ো সমানে গুৰুত্ব পাইছিল৷ ১৯২২ চনত প্ৰকাশিত চেতনাৰ চতুৰ্থ বৰ্ষৰ প্ৰথম সংখ্যাত হৰিলাম ডেকাৰ দ্বাৰা ৰচিত ‘তিৰোতাৰ অধিকাৰ’ নামৰ প্ৰবন্ধ এটা প্ৰকাশ হৈছিল৷ ডেকাই আৰম্ভণিতে এষাৰ বৰ সুন্দৰ বাৰ্তা আগবঢ়াইছে নাৰীৰ অধিকাৰ আৰু কৰ্তব্য সম্পৰ্কত৷ তেওঁৰ মতে ‘আজিকালি চাৰিওফালে অধিকাৰৰ বাবে হেতা-ওপৰা লাগি পৰিছে৷ আগে দুটা কথা আছিল অধিকাৰ আৰু কৰ্তব্য৷ এতিয়া পিছৰটো এৰি দি প্ৰায় সকলোৱে আগৰটোত ধৰিছে৷ আমাৰ মানুহে অধিকাৰহে বুজে, কিন্তু তাৰ লগতে যে কৰ্তব্য আছে তালৈ পিঠি দিয়ে৷ প্ৰকাশবোৰ হ’ল অধিকাৰ লাভৰ চেষ্টা, কিন্তু কৰ্তব্য পূৰণৰ চেষ্টা সদায়ে তল পৰিয়ে থাকিব৷’

‘চেতনা’ৰ ১৯২১ চনৰ অক্টোবৰত প্ৰকাশিত মহাত্মা গান্ধীৰ ‘ভাৰতৰ মহিলাসকললৈ গোহাৰি’ শীৰ্ষক ৰচনাত বাপুজীয়ে লিখিছিল– ‘ভাৰতত আৰ্থিক আৰু নৈতিক মুক্তি আপোনালোকৰ ওপৰতেই নিৰ্ভৰশীল৷ দেশৰ ভৱিষ্যৎ আপোনালোকৰ হাতত৷ কাৰণ আপোনালোকেইহে ভাৰতৰ ভৱিষ্যৎ বংশধৰসকলক শিক্ষা-দীক্ষা দি ডাঙৰ দীঘল কৰিব৷’ এশ বছৰৰ আগৰ গান্ধীজীৰ এই বাণী আৰু অম্বিকাগিৰিৰ চেতনাৰ সকীয়নি আজিও প্ৰযোজ্য৷ এই দৃষ্টিকোণৰ পৰা লক্ষ্য কৰিলে সামাজিক প্ৰায়বোৰ সমস্যা আৰু অৰ্থনৈতিক পৰমুখাপেক্ষী স্বভাৱ শুধৰণিৰ দায়িত্ব প্ৰধানকৈ বৰ্তমানৰ অধিকাৰপ্ৰাপ্ত ভাগ্যৱান নাৰী সমাজৰ কান্ধতেই পৰে৷