কবি নীলমণিৰ অবৰ্তমানতহে ৰহস্যভেদ হ’ব ‘নাইটমেয়াৰ’ৰ

আমাৰ অসম,১৩ এপ্ৰিলঃ ‘হুএভাৰ ইজ ট্ৰায়িং টু ব্ৰিং ইউ ডাউন ইজ অলৰেডী বিল’ইউ৷’ এই কথাষাৰ পূৰ্ণ শতাংশই সত্য৷ অনামী কোনো বিদ্বানে কেতিয়াবাই এইকথা গৈ গৈছিল– তোমাক যি টানি আজুৰি তললৈ নমাবলৈ অপচেষ্টা কৰিছে,তেওঁ ইতিমধ্যেই তলত আছে৷ আনৰ কথা নহয়,আজিৰ দিনটোত সামগ্ৰীকভাৱে দেশত আৰু বিশেষভাৱে অসমত যিজন নমস্য সাহিত্যিক-কবি আটাইতকৈ প্ৰাসংগিক আৰু সৰ্বাধিক চৰ্চিত,সেই জ্ঞানপীঠ বঁটাবিজয়ী নীলমণি ফুকনকো এদিন কোনোবাই তললৈ টানি আজুৰি নমাবলৈ অপচেষ্টা কৰিছিল৷ কিন্তু অদৃষ্টই কবিৰ ভাগ্যৰেখা অন্যধৰণেৰে লিপিবদ্ধ কৰিছিল আৰু সেয়ে তেওঁক তলৰ পৰা টানিবলৈ চেষ্টা কৰাজন তলতে থাকি গ’ল আৰু কবি নীলমণি ফুকন আজিও তেওঁৰ অফুৰন্ত,অনিৰ্বচনীয় কাব্য কৃতিৰে দেশৰ সাহিত্যক্ষেত্ৰৰ এভাৰেষ্টত আৰোহন কৰি তাতেই স্থিতপ্ৰজ্ঞ হৈ ৰ’ল৷ আজিৰ দিনটোত কবি নীলমণি ফুকন যি উচ্ছতাত থিয় হৈ আছে,তাৰ পৰা তেওঁ দেখিবলৈ পোৱা চক্ৰান্তকাৰীজন বা কেইজন তেনেই বামন– বা লিলিপুট৷ 

সোমবাৰে নীলমণি ফুকনক জ্ঞানপীঠ বঁটা প্ৰদান কৰা অনুষ্ঠানত যিখন স্মৰণিকা প্ৰকাশ হৈছিল সেই স্মৰণিকাত ‘আমাৰ অসম’ৰ মুখ্য সম্পাদক মনোজ কুমাৰ গোস্বামীয়ে ‘কবি নীলমণিৰ নাইটমেয়াৰ’বুলি এটা প্ৰবন্ধ লিখিছিল৷ সেই প্ৰবন্ধত তেওঁ উল্লেখ কৰিছিল ’৮০ দশকৰ আৰম্ভণিত অসমৰ সাহিত্য ক্ষেত্ৰত আৰু ৰাজ্যৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ কবিগৰাকীৰ বিৰুদ্ধে সৃষ্টি হোৱা কলংকিত অধ্যায়ৰ৷ কোৱা বাহুল্য মাথোঁ,মনোজ কুমাৰ গোস্বামীৰ সেই প্ৰবন্ধ প্ৰকাশ হোৱাৰ লগে লগে আজি নেট দুনিয়াত তেওঁৰ সেই বিষয়টো নিমিষতে ভাইৰেল হৈ পৰে৷ সৃষ্টি হয় তীব্ৰ বিতৰ্কৰ৷ ছ’চিয়েল মিডিয়াত আপলোড কৰা সেই লিখনিয়ে ৰাজ্যজুৰি তীব্ৰ চাঞ্চল্যৰ সৃষ্টি কৰে৷ এতিয়াৰ অসমৰ সাহিিত্যকৰ অনেকেই সেই কলংকিত অধ্যায়ৰ বিষয়ে অৱগত নহয়৷ তেওঁলোকৰ সৰহভাগেই এই বিষয়টোক লৈ তীব্ৰ প্ৰতিক্ৰিয়া প্ৰকাশ কৰাৰ লগতে ষড়যন্ত্ৰটো কোনো ৰচনা কৰিছিল সেই বিষয়টো লৈয়ো গভীৰ ঔৎসুকতা প্ৰকাশ কৰিছে৷ পিছে সেই ঔৎসুকতাৰ এতিয়াই অবসান নঘটে৷ জনাই ষড়যন্ত্ৰকাৰী কোন সেয়া ভালদৰে জানে৷ কিন্তু ৰহস্য উন্মোচিত হ’ব কবিৰ অৱৰ্তমানত৷ কিয়নো কবি নীলমণি ফুকনে ষড়যন্ত্ৰৰ বিষয়ে সবিশেষ ৰহস্য উদ্ধাৰ কৰিছিল আৰু সেয়া তেওঁ বিশদভাৱে লিখি এটা বন্ধ খামৰ ভিতৰত সাংবাদিক নিত্য বৰাৰ হাতত জমা ৰাখিছে,কাৰণ ষড়যন্ত্ৰ প্ৰকাশৰ ক্ষেত্ৰত সম্পাদনাৰ কামত জড়িত আছিল নিত্য বৰা৷ সেয়ে সাংবাদিক-সাহিত্যিক নিত্য বৰাৰ হাতত জমা থকা সেই বন্ধ খামটো যেন এতিয়া অসমৰ অনুসন্ধিৎসু পাঠক,সাহিত্যিক,শিল্পী আৰু সাধাৰণ নাগৰিকৰ বাবে‘পেণ্ডোৰাৰ বক্স৷’

কবি নীলমণি ফুকন তেতিয়া তেওঁৰ কাব্য জীৱনৰ মধ্যগগণত৷ এটাৰ পাছত এটা দুৰ্দান্ত কবিতাৰে নীলমণি ফুকনে অসমৰ কাব্যজগতক শীৰ্ষৰ পৰা শীৰ্ষলৈ আগবঢ়াই নি আছে৷ চনটো ১৯৭৪ ৷ সেইসময়তে  কবিৰ কাপৰ পৰা ওলাইছিল ‘টোপনিতো তেওঁ মোক খেদি ফুৰিছিল’শীৰ্ষক এটা কবিতা৷ কবিয়ে লিখিছিল–টোপনিতো তেওঁ মোক খেদি ফুৰিছিল/তেওঁ বাৰু এতিয়া ক’ত আছে/আছেনে বাৰু তেওঁৰ মুখত/সেই উতলি পৰা এজোপা গছ/ওঁঠ দুখনত আছেনে বৈ/পানী ৰঙা হোৱা দুখন নৈ/আছেনে বাৰু তেওঁৰ দুচকুত/সেই দুটা ক’লা ঘোঁৰা/আজিও মোৰ নিতৌ নিশা/ কলিজা গছকি বয়৷ এই কবিতাটো প্ৰকাশ হোৱাৰ কিছুদিনৰ পাছত আমাৰ প্ৰতিনিধি নামৰ অধুনালুপ্ত আলোচনীখনৰ ১৯৭৪ চনৰ ৰঙালী বিহুৰ সংখ্যাত মৃদুপৱন বৰুৱা নামৰ অখ্যাত, অৰ্ধ কবিয়ে লিখিলে,নীলমণি ফুকনে ৰচনা কৰা এই কবিতাটো এটা বিদেশী কবিতাৰ নকল৷ কবিয়ে লিয়ন ফিলিপ কেমিন’ [১৮৩৪] নামৰ এজন স্পেইনৰ কবিৰ ‘নাইটমেয়াৰ’নামৰ এটা কবিতাৰ পৰা নকল কৰি ‘টোপনিতো তেওঁ ...’শীৰ্ষক কবিতাটো ৰচনা কৰিছে৷ লগে লগে ৰাজ্যজুৰি হুলস্থূলৰ সৃষ্টি হ’ল৷ তেতিয়া ৰাজ্যৰ অতি জনপ্ৰিয় সেই আলোচনীখন সম্পাদনা কৰিছিল ভূপেন হাজৰিকাই৷ অৱশ্যে হাতে-কামে আলোচনীখনৰ সম্পাদনাৰ কাম সম্পন্ন কৰিছিল মূলতঃ সাংস্কৃতিক সাংবাদিক পৱিত্ৰ  কুমাৰ ডেকাই৷ তেওঁ আমাৰ প্ৰতিনিধিৰ এটা বিশেষ শিতানৰ সম্পাদনাৰ দায়িত্ব দিছিল সাংবাদিক নিত্য বৰাক৷ কবি নীলমণি ফুকন কুম্ভীলক বৃত্তিত জড়িত হৈ পৰা বুলি মৃদুপৱন বৰুৱা নামৰ যিজন অখ্যাত অৰ্ধ কবিয়ে চিঠিখন লিখিছিল সেই অংশৰ সম্পাদনাৰ দায়িত্বত আছিল নিত্য বৰা৷ সেই চিঠিখনত কোৱা হৈছিল‘ইকো’নামৰ কেৰালাৰ কোচিন চহৰৰ কই ৰোডৰ পৰা প্ৰকাশ পোৱা এখন আলোচনীত নাইটমেয়াৰ নামৰ উক্ত কবিতা প্ৰকাশ পাইছিল আৰু সেই কবিতাটোকে নীলমণি ফুকনে নকল কৰা বুলি অভিযোগ কৰি আমাৰ প্ৰতিনিধিত প্ৰকাশ কৰা হৈছিল৷ আলোচনীখন বিজয়ৱাড়াৰ ৰাঘবন নামৰ এটা ছপাশালত ছপা কৰা বুলি উল্লেখ আছিল৷ এই বিষয়টো  প্ৰকাশ হোৱাৰ লগে লগে ৰাজ্যজুৰি অস্বাভাৱিক হুলস্থূলৰ সৃষ্টি হ’ল৷ কবি নীলমণি ফুকন ভাগি পৰিল৷ তেওঁৰ গুণগ্ৰাহী পাঠকো অসন্তুষ্ট আৰু ততোধিক স্তম্ভিত হৈ পৰিল৷ পিছে এই ঘটনাত হতোদ্যম নহৈ কবি নীলমণি ফুকন তেতিয়াৰ গুৱাহাটীৰ আৰক্ষী অধীক্ষক কে পি এছ গিলৰ কাষ চাপিল আৰু তেওঁক এই বিষয়টোৰ অনুসন্ধান কৰিবলৈ অনুৰোধ জনালে৷ ছুপাৰ কপ হিচাপে খ্যাত গিলক কবিয়ে এটা কথা নিশ্চিত কৰিলে যে তেওঁ কবিতাটো নকল কৰা নাই সেয়া সত্য৷ সেই সত্যৰ ওপৰত ভিত্তি কৰিয়েই তেওঁ অনুসন্ধান কৰক৷ কে পি এছ গিলে তেতিয়াৰ দিনৰ যোগাযোগৰ যথেষ্ট সীমাবদ্ধতাৰ মাজত থাকিও অনুসন্ধান কৰিলে আৰু তেওঁৰ তৎপৰতাত ধৰা পৰিল ইকো নামৰ কোনো আলোচনী ভাৰতৰ পৰা প্ৰকাশিত নহয় থিক তেনেদৰে কেৰালাৰ কই ৰোড নামৰ কোনো স্থানৰ পৰা  তেনে আলোচনী কেতিয়াও ওলোৱা নাই আৰু বিজয়ৱাড়াত ৰাঘবন নামৰ কোনো ছপাশালো নাই৷ অনুসন্ধানত এইটোও ওলাল যে গুৱাহাটিৰে এটা ছপাশালত কোনোবা এখন বাতৰি কাকতৰ ছপাশালৰ পৰা ৰঙচুৱা কাগজ আনি এই আলোচনীখনৰ কেইটামান কপি ছপা কৰা হৈছে৷ ছপা কৰা আলোচনীখন যে পুৰণি সেয়া বুজাবলৈ ষড়যন্ত্ৰকাৰীয়ে আলোচনীখন কিছুদিন ধোৱাচাঙৰ ওপৰতো তুলি ৰাখিলে৷ তদুপৰি অনুসন্ধানত ধৰা পৰিল লিয়ন ফিলিপ নামৰ কোনো স্পেনিছ কবি নাই আৰু নাইটমেয়াৰ নামৰ কোনো কবিতাও কোনোকালে কোনোও লিখা নাই৷ তেতিয়া অনুসন্ধানৰ ফলাফলৰ বিষয়ে বিজ্ঞাপন আকাৰে গুৱাহাটীৰ পৰা প্ৰকাশিত এখন প্ৰাচীন সংবাদ পত্ৰত কবি নীলমণি ফুকনে নিজে ধন ভাঙি বিজ্ঞাপন দি সমস্ত বিষয়টো অৱগত কৰিলে৷ তদুপৰি গুৱাহাটীৰ ভগৱতী প্ৰসাদ বৰুৱা ভৱনত ১৯৭৪ চনৰ ৮ ছেপ্টেম্বৰত  এখন নাগৰিক সভা অনুষ্ঠিত হ’ল,য’ত গন্য-মান্য সাহিত্যিক উপস্থিত থাকি এই ভয়ংকৰ জালিয়াতিক গৰিহণা দিলে আৰু কবি নীলমণি ফুকন যে কুম্ভীলক বৃত্তিত জড়িত নহয় সেই বিষয়ে সকলোৱে সাহসৰে নিজৰ মত প্ৰকাশ কৰিলে৷ এই ঘটনাৰ পাছত কবি মানসিকভাৱে ইমানেই ভাগি পৰিছিল যে তেওঁ কবিতা লিখাৰ কথাই বাদ দিবলৈ বিচাৰিছিল৷  

পৰৱৰ্তী সময়ত ২০০৪ চনত ২৫ জুনত সাংবাদিক নিত্য বৰাই এই সন্দৰ্ভত সবিশেষ জনাই এটা প্ৰবন্ধ প্ৰকাশ কৰিলে আৰু কি পৰিস্থিতিত তেওঁ সেই ৰচনাখন বা চিঠিখন আমাৰ প্ৰতিনিধিত প্ৰকাশ কৰিবলগীয়া হৈছিল সেই সন্দৰ্ভত সবিশেষ লিখিলে৷ তেওঁ জনোৱা অনুসৰি যিসময়ত তেওঁৰ হাতত ইকো নামৰ আলোচনীখন পৰিছিল আৰু একেলগে নীলমণি ফুকনৰ কবিতাটোও দিয়া হৈছিল, তেতিয়া তেওঁ দুয়োটা কবিতা পঢ়ি ইংৰাজীৰ পৰা নীলমণি ফুকনে তেওঁৰ কবিতাটো অনুবাদ কৰা বুলি পতিয়ন গৈছিল৷ অন্ততঃ পতিয়ন যাব পৰাকৈ সেই দুয়োটা তথ্য যথেষ্ট আছিল৷ অৱশ্যে তাৰ বহু বছৰ পূৰ্বে সেই ষড়যন্ত্ৰৰ বিষয়ে অসমৰ সাহিত্য জগতৰ প্ৰায় সকলোৱেই অৱগত হৈছিল৷ আধা কেচেলুৱা কোনোবা কবি আৰু কোনোবা অৰ্ধ কবিয়ে অসমৰ আগশাৰীৰ কোনো সাহিত্যিক বা কবিৰ স্তাবক বা চেলা হৈ এই ষড়যন্ত্ৰত ভাগ লৈছিল৷ ২০০৪ চনত নিত্য বৰাই যেতিয়া সম্পূৰ্ণ ঘটনাটোৰ বিষয়ে প্ৰকাশ কৰিলে,তেতিয়া কবি নীলমণি ফুকনে তাৰ দুমাহমানৰ পাছত নিত্য বৰাৰ হাতত বন্ধ খামৰ ভিতৰত এখন চিঠি দিলে৷ লগতে কবি নীলমণি ফুকনে জনালে– সেই চিঠিখন যাতে কবিৰ অবৰ্তমানতহে খোলা হয়৷ কবিয়ে সেই সন্দৰ্ভত বিশেষ একো মুকলিকৈ প্ৰকাশ কৰা নাই৷ কিন্তু তেওঁৰ পুত্ৰ অমিতাভ ফুকনে আমাৰ অসমত লিখা ‘মই দেখা নীলমণি’নামৰ এলানি প্ৰবন্ধত উল্লেখ কৰিছে,খুউব সম্ভৱতঃ তেওঁৰ পিতৃয়ে তেওঁৰ বিৰুদ্ধে হোৱা ষড়যন্ত্ৰৰ গুৰি কোন সেই বিষয়ে ভালদৰে জানে৷ কিন্তু তেওঁ জীৱিতকালত সেই সন্দৰ্ভত কাকো ষড়যন্ত্ৰকাৰীৰ নাম প্ৰকাশ কৰিবলৈ ইচ্ছা কৰা নাই৷ সেয়ে তেওঁ ষড়যন্ত্ৰকাৰীৰ বিষয়ে উল্লেখ কৰি নিত্য বৰাৰ হাতত বন্ধ খামৰ ভিতৰত সকলো তথ্য ৰাখি গৈছে৷ যেন এয়া কবি নীলমণি ফুকনৰ ইচ্ছাপত্ৰহে,কিয়নো সেই পত্ৰ খোলাৰ অনুমতি আছে কবিৰ অবৰ্তমানত৷ অৰ্থাৎ কবি যেতিয়া ইহজগতত নাথাকিব তেতিয়াহে অসমৰ উৎসুক লোকে জানিব পাৰিব,১৯৭৪ চনত কবি তেওঁৰ কাব্যিক জীৱনৰ মধ্যগগণত থাকোতে কোনে তেওঁৰ বিৰুদ্ধে এই ভয়ংকৰ ষড়যন্ত্ৰ ৰচনা কৰিছিল৷ কবি নীলমণি ফুকনে তেওঁৰ জীৱন কালত সেইজন ষড়যন্ত্ৰকাৰীৰ বিষয়ে প্ৰকাশ কৰিবলৈ ইচ্ছা কৰা নাই৷ মিতভাষী,স্বভাৱগতভাৱে সৎ নীলমণি ফুকনে বিতৰ্কও বিচৰা নাই তেওঁৰ বৰ্তমানত৷ যি ৰহস্য আছে,তেওঁৰ বৰ্তমানত সেয়া ৰহস্য হৈয়েই থাকিব৷ তেওঁৰ অৱৰ্তমানতহে উন্মোচিত হ’ব অসমৰ সাহিত্যক্ষেত্ৰত সংঘটিত এই কলংকিত অধ্যায়৷

প্ৰত্যাশিত ভাবেই নীলমণি ফুকনক জ্ঞানপীঠ বঁটা দিয়া অনুষ্ঠানৰ আলম লৈ এক বিশেষ ৰাজনৈতিক মহলে মোৰ বিৰুদ্ধে অপপ্ৰচাৰৰ আয়োজন কৰিছে৷ ফুকনৰ কবিতাক বহু পাঠকৰ ওচৰলৈ লৈ যাবলৈ মোৰ যি ঐকান্তিক প্ৰচেষ্টা এই সময়ত বহুতে উল্লেখ কৰিছে,সেই প্ৰসঙ্গ তল পেলাবলৈকে কাকতালীয় ভাবে মই কোনো কোনো লেখক,শিল্পী আদিক কেতিয়াবা অতি তিক্ত আৰু অমাৰ্জিত ভাষাত আক্ৰমণ কৰাৰ খবৰটো আকৌ উলিওৱা হৈছে৷ এইবোৰ মন্তব্য কি পৰিস্থিতিত কি প্ৰসঙ্গত[context]কৰা হৈছিল তাৰ কোনো বিবেচনা কৰা হোৱা নাই৷ সেই লেখক আৰু শিল্পীৰ বিষয়ে তেতিয়া আৰু পৰৱৰ্তী কালত মই যিবোৰ ইতিবাচক মন্তব্য কৰিছিলোঁ তাকো পাঠকৰ পৰা লুকুৱাই ৰখা হৈছে৷ আৰু আন যি নহওক উক্ত বিতৰ্কিত মন্তব্য দুটা যে ঈৰ্ষাজনিত বা চক্ৰান্তমূলকভাবে ধংসাত্মক নাছিল,সি স্পষ্ট৷ যিমানেই অপ্ৰিয় নহওক তেনে মন্তব্য স্পষ্ট স্বতঃস্ফুৰ্ত তাৎক্ষণিক মত আছিল৷ পৰৱৰ্তী কালত তেওঁৰ ত্ৰাণকৰ্তা ৰূপে আবিৰ্ভাৱ হোৱা এজনেই এসময়ত তেওঁৰ বিৰুদ্ধে এনে ঈৰ্ষাজনিত অপপ্ৰচাৰ চলাইছিল যে ফুকনে মোলৈ দিয়া চিঠিত গভীৰ যন্ত্ৰণা আৰু ক্ষোভ প্ৰকাশ কৰিছিল৷ সেই সময়ত তেতিয়া জনপ্ৰিয় সৰ্বভাৰতীয় আলোচনী এখনত মই তেওঁৰ কবিতাৰ ইংৰাজী অনুবাদ প্ৰকাশ কৰাত তেওঁ আশ্বস্ত হৈছিল৷  গতিকে কথাবোৰ কূটবুধিয়া অপপ্ৰচাৰকে কোৱা ধৰণে একেবাৰেই চিধা আৰু পৰিষ্কাৰ নহয়৷ তাৰ এটা বিশেষ contextআছিল৷ অৱশ্যে মোৰ মত আছিল সেই উপলক্ষত দিয়া কটু কিন্তু স্পষ্ট মন্তব্য৷