কৰ্প’ৰেটৰ গোলাম হ’ব কৃষক

... কৃষকে দিল্লীৰ ৰাজপথ অৱৰোধ কৰিছে৷ সম্পূৰ্ণ দিল্লী স্তব্ধপ্ৰায় কৰি দিছে৷ এই শক্তি দেশৰ কৃষকৰ আছে৷ চৰকাৰে এইসকলক লৈ এতিয়াও আৰু কোনো চক্ৰান্ত কৰিব নোৱাৰে৷ দুখীয়া-দৰিদ্ৰ-নিৰ্বোধ জ্ঞান কৰিলে এতিয়া কৃষকে নিজৰ ৰুদ্ৰ ৰূপ দেখুৱাব পাৰে৷ তাকেই যেন দেখুৱাই দিছে কৃষকে৷ সমগ্ৰ দেশৰ কৃষক সংঘবদ্ধ হৈছে৷ চৰকাৰে এতিয়া সকলো বাস্তৱতা স্বীকাৰ কৰি এই তিনিখন আইন প্ৰত্যাহাৰ কৰাই যুগুত হ’ব৷ কিন্তু এইখন চৰকাৰৰ পৰা এনে গণতান্ত্ৰিক সিদ্ধান্ত আশা কৰা ভুল হ’ব৷ এতিয়া চৰকাৰে কৃষক আন্দোলন দুবৰ্ল কৰিবলৈ যত্ন কৰিব৷ আন্দোলনৰ মাজত বিভেদ আনিবলৈ যত্ন কৰিব ...

‘বহুত হুৱা কৃষক পৰ ৱাৰ, অগলিবাৰ মোদী চৰকাৰ৷’ এয়া আছিল ২০১৪ চনৰ পূবৰ্ৰ মোদী চৰকাৰৰ শ্লোগান৷ সঁচা কথাই কৈছিল মোদীয়ে স্বাধীনতাৰ ৭০ বছৰে শাসকীয় দলসমূহে কৃষকৰ ওপৰত সঁচা অৰ্থতে আক্ৰমণ নমাইছিল৷ কৃষিপ্ৰধান দেশৰ চৰকাৰে কৃষকৰ ভোট লৈ ঠিকেই শাসনত বহে, কিন্তু শাসন ক্ষমতা দখল কৰিহে পাহৰি যায় কৃষকৰ সমস্যাৰ কথা৷ বিশ্ব সম্প্ৰদায়ৰ ওচৰত নিজৰ স্থিতি দেখুৱাবলৈ ঠিকেই ঘোষণা কৰিলে সেউজ বিপ্লৱৰ কথা৷ এই সেউজ বিপ্লৱেই কৃষিত যান্ত্ৰিকীকৰণৰ নামত প্ৰকৃত কৃষকসকলৰ হাতৰ পৰা সকলো অধিকাৰ কাঢ়ি নি বৃহৎ বৃহৎ ধনী কৃষক আৰু জমিদাৰৰ হাতত সকলো সুখ-সুবিধা তুলি দিলে৷ চৰকাৰৰ সকলো সুবিধা এটা অংশই লাভ কৰিলে৷ কিন্তু সমাজৰ একেবাৰে দুখীয়া ভূমিহীন কৃষকসকল বঞ্চিত হৈ ৰ’ল৷ কৃষকৰ বাবে খেতি কৰি পৰিয়াল পোহপাল দিয়াটো প্ৰায় অসম্ভৱ হৈ পৰিল৷ বতৰনিৰ্ভৰ কৃষি ব্যৱস্থাৰ পৰা কৃষকে কোনো আকাংক্ষিত ফল লাভ কৰিবলৈ সক্ষম নহ’ল৷ যুগ যুগ ধৰি অৱহেলিত হৈ কোনোমতে পেট প্ৰৱৰ্তন কৰা কৃষকৰ বাবে আধুনিক শিক্ষা, স্বাস্থ্য বা এটা ভাল গৃহ, এমুঠি সুষম আহাৰ আকাশ-কুসুম বস্তু হৈ পৰিল৷ সেয়ে নতুন প্ৰজন্মই কৃষিক্ষেত্ৰৰ প্ৰতি কোনো টান অনুভৱ নকৰে৷ যিসকল কৃষকে পৰম্পৰা অনুসৰি কৃষিকাৰ্য চলাই থাকে, সেইসকলে পথাৰত শস্য কৰিবলৈ কোনো ধনী লোকৰ পৰা মাত্ৰাধিক সুদত ঋণ লয় আৰু বতৰৰ প্ৰতিকূলতাৰ বাবেই হওক বা আন কাৰণতে যদি আশানুৰূপ ফচল নাপায়, তেন্তে কৃষকজনৰ আত্মহত্যা কৰাৰ বাদে আন উপায় নাথাকে৷ এনে পৰিৱেশৰ পৰা মুক্তি দিবলৈ মোদীয়ে দিছিল ওপৰৰ শ্লোগান৷ দেশৰ কৃষকে নৰেন্দ্ৰ মোদীৰ পৰা আশা কৰিছিল কৃষিৰ আন্তঃগাঁথনি মজবুট কৰি কৃষকৰ সমস্যাসমূহ দূৰ কৰিব আৰু ৬০ মাহৰ ভিতৰত ভাৰতৰ কৃষক পৃথিৱীৰ ভিতৰতে জাকত জিলিকা হৈ পৰিব৷ কিন্তু মোদীৰ ৬০টা মাহে কৃষকলৈ মনত নপৰিল৷ কৃষি বীমাৰ নামত প্ৰতাৰণাৰ জাল মেলিছিল যদিও বিশেষ কোনো দৃষ্টি নিদিয়াত মোদীৰ পৰা কৃষকে কোনো নতুনত্ব আশা কৰা নাছিল৷ মাজতে প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে ২০২২ চনৰ ভিতৰত কৃষকৰ আমদানী দুগুণ কৰাৰ শ্লোগান দিছিল যদিও সেয়া যে ২০২৪ৰ নিৰ্বাচনী শ্লোগান সেই কথাও কৃষকে বুজি পাইছিল৷ কিন্তু সদায় কৃষকে নিজৰ অৱস্থাৰ উন্নতি কৰিবলৈ চৰকাৰক দাবী জনাই আহিছে যাতে প্ৰকৃত কৃষকৰ হাতত ভূমি থাকে, প্ৰকৃত কৃষকে খেতি কৰিবলৈ সুযোগ-সুবিধা লাভ কৰে আৰু বজাৰখন যাতে কৃষকৰ অনুকূল হয় আৰু ন্যূনতম সমৰ্থন মূল্য অৰ্থাৎ এম এছ পি বৃদ্ধি কৰি খাদ্যসামগ্ৰী যাতে চৰকাৰে ক্ৰয় কৰে তাৰ দাবী কৰি আহিছিল৷ কিন্তু প্ৰথমটো কাৰ্যকালত এইবোৰ কৰিবলৈ মনত নপৰা মোদী চৰকাৰে এইবাৰ কৃষকৰ নামত সংসদত তিনিখন আইন প্ৰণয়ন কৰিলে৷  [i) The Farmers Produce Trade and Commerce (Accomodation and Facilitation) Act. 2020 [ii) The Farmers (Empowerment and Protection) Agreement on Price Assurance and Farm Services Act, 2020 [iii) The Essential Commodities (Amendment) Act 2020.

প্ৰথমখন আইনক কোৱা হ’ল– আগতে কৃষকে নিজ ৰাজ্যৰ খণ্ডিত উৎপাদিত শস্য বিক্ৰী কৰিছিল, এতিয়া নিজৰ ইচ্চামতে ৰাজ্যৰ বাহিৰতো বিক্ৰী কৰিব পাৰিব৷ এক নাভূত-নাশ্ৰুত আইন নহয়নে এইখন? যি কৃষকে নিজৰ উৎপাদিত সামগ্ৰী স্থানীয় মাণ্ডিলৈ নিবলৈয়ে সাধন তথা সুবিধা নাথাকে, এইবাৰ মাণ্ডি ব্যৱস্থা উঠাই পুঁজিপতি বণিক গোষ্ঠীৰ প্ৰৱেশৰ বাবেই ৰহণ সনা হ’ল বাহিৰৰ বজাৰত বিক্ৰী কৰা বিষয়টো৷ কোৱা হৈছে যদিও মধ্যভোগীয়ে কৃষকৰ মাজত সোমাই প্ৰকৃত দাম লাভৰ পৰা বঞ্চিত কৰে৷ কিন্তু বাহিৰৰ বজাৰত মধ্যভোগী নাথাকিব নেকি? বাহিৰৰ বজাৰলৈ নিবলৈ যাতায়াতৰ খৰচ কোনে দিব? যি কৃষক স্থানীয় বজাৰতে সুৰক্ষিত নহয়, সেই কৃষকক বাহিৰৰ বজাৰৰ লোভ দেখুওৱা কাৰ্য চলাহী বান্দৰে শিয়ালক ঠগাৰ নিচিনা কথাই নহয়নে? প্ৰকৃত কথাটো হ’ল– যেতিয়া স্থানীয় মাণ্ডি ব্যৱস্থাৰ অন্ত পৰিব, তেতিয়া কৃষকৰ বজাৰখনত বৃহৎ পুঁজিপতিৰ প্ৰৱেশ ঘটিব আৰু পুঁজিপতিৰ খেয়াল-খুচি মতেই কৃষকে খাদ্যসামগ্ৰী বিক্ৰী কৰিবলৈ বাধ্য হ’ব৷ ইয়াৰ এটা উদাহৰণ অসমৰ বজাৰখনতে দেখা যায়৷ অসমত মাণ্ডি ব্যৱস্থা নাই, সেয়ে অসমত এতিয়া ধানৰ ন্যূনতম সমৰ্থন মূল্য ১,৮৫০ টকা হোৱাৰ পাছতো দালাল-বণিয়াই ৮০০ৰ পৰা ১,০০০ টকাত ধান ক্ৰয় কৰি আছে আৰু এইবোৰ নিয়ন্ত্ৰণৰ ব্যৱস্থা নথকাত কৃষকে এতিয়া অসমত হাহাকাৰ কৰিবলগা হৈছে৷ আঘোণৰ পথাৰত ধান চপোৱাৰ উৎসাহকণো এতিয়া এইসকল পুঁজিপতি বণিয়াৰ বাবেই হেৰাই গৈছে কৃষকৰ৷

দ্বিতীয় আইনখনত কোৱা হৈছে যে এতিয়াৰ পৰা কোনো কোম্পানীয়ে বজাৰৰ চাহিদা চাই কৃষকৰ লগত শস্য উৎপাদনৰ বাবে চুক্তি কৰিব পাৰিব আৰু চুক্তি মতে নিৰ্দিষ্ট দামত সেই শস্য বৃহৎ কৰ্প’ৰেট কোম্পানীসমূহে ক্ৰয় কৰি ল’ব৷ এনে কৰাৰ লগে লগে কৃষকসকলৰ স্বতন্ত্ৰতা সবৰ্কালৰ বাবে হেৰাই যাব আৰু এক অৰ্থত কৃষকসকল কৰ্প’ৰেটৰ গোলামত পৰিণত হ’ব৷ অৰ্থাৎ নতুন ৰূপত ঘূৰি আহিব দাস প্ৰথা৷

তৃতীয় আইনখনৰ মতে এতিয়াৰ পৰা বজাৰত অত্যাৱশ্যকীয় সামগ্ৰী বুলি কোনো কথা নাথাকিব৷ ১৯৫৫ চনত ‘অত্যাৱশ্যকীয় সামগ্ৰী আইন’ প্ৰণয়ন কৰিছিল, যাতে বণিক গোষ্ঠীয়ে অত্যাৱশ্যকীয় খাদ্যসামগ্ৰীৰ কোনো ক’লা বজাৰ সৃষ্টি কৰিব নোৱাৰে, বজাৰত যাতে চাউল, দাইল, আলু, পিঁয়াজ আদিৰ যোগান নিয়মীয়া হৈ থাকে তাৰ ব্যৱস্থা কৰিছিল৷ কিন্তু এতিয়া মোদী চৰকাৰে এই আইনৰ সংশোধন কৰি এতিয়াৰ পৰা বণিক গোষ্ঠীৰ খেয়াল-খুচিত এৰি দিলে বজাৰখন৷ সেয়ে এই আইন গৃহীত হোৱাৰ পাছতে হঠাতে বজাৰত জুই লাগিছে৷ সাধাৰণ মানুহৰ কথা বাদেই দিলোঁ, মধ্যবিত্তৰ বাবেও এতিয়া আলু-পিঁয়াজ এক বিলাসিতা হৈছে৷

মোদী চৰকাৰে আইনকেইখন প্ৰণয়ন কৰিলে, কিন্তু কৃষকৰ লগত এই সম্পৰ্কত কোনো আলোচনা নকৰিলে৷ আচলতে ফেচিষ্ট চৰকাৰৰ চৰিত্ৰই এনেকুৱা কোনো গণতান্ত্ৰিক পৰম্পৰা অনুসৰণ নকৰাকৈ তেওঁলোকে নিজৰ খেয়াল-খুচিত দেশ চলাব বিচাৰে৷ বৃহৎ পুঁজিপতি গোষ্ঠীৰ স্বাৰ্থ আগত ৰাখি প্ৰণয়ন কৰা এইকেইখন আইনক এতিয়া সকলো কৃষকে ক’লা আইন বুলিয়েই অভিহিত কৰিছে৷ এইকেইখন আইনে চিৰদিনৰ বাবে কৃষকৰ অধিকাৰো হৰণ কৰিব, কাৰণ ইয়াৰ আগতে কৃষকে নিজৰ অধিকাৰৰ বাবে আদালতৰ ওচৰলৈ যাব পাৰিছিল৷ এতিয়াৰ পৰা কৃষকৰ বিবাদ নিষ্পত্তিৰ বাবে মহকুমা পৰ্যায়ৰ কৃষি বিষয়াৰ হাতত দায়িত্ব অপৰ্ণ কৰিলে৷ আমাৰ দেশৰ আমোলা-বিষয়াবোৰ কিমান দুৰ্নীতিগ্ৰস্ত সেই কথা কাকো ক’ব নালাগে৷ ধন যাৰ মুলুক তাৰ তত্ত্ব আওৰাই কাৰ্য কৰা বিষয়াই যে দৰিদ্ৰ কৃষকৰ পক্ষত নাথাকে, সেই কথা স্পষ্ট৷ ইমানৰ পাছতো মোদী চৰকাৰে কৃষকসকল ‘ভ্ৰমিত’ হোৱা বুলি প্ৰচাৰ চলাইছে৷ দেশৰ লাখ লাখ কৃষকে যি আইন বুজি পোৱা নাই, তেন্তে সেই আইন কাৰ বাবে? কৃষকে বুজি পোৱা এখন আইন কিয় কৃষকক সুধি প্ৰণয়ন কৰা হোৱা নাই?

এই শীতৰ ঠেঁটুৱৈ ধৰা ঠাণ্ডাত কি চখত দিনৰ পাছত দিন মৰণপণ সংগ্ৰামত অৱতীৰ্ণ হ’বলৈ আহিছে কৃষকসকল? এই ক’ৰনাৰ জটিল পৰিস্থিতিকো আওকাণ কৰি কি আনন্দত আহিছে কৃষকসকল? চৰকাৰৰ সকলো আক্ৰমণ ওফৰাই, পানী হিলৈকো প্ৰত্যাহ্বান জনাই, টিয়েৰ গেছৰ বেদনা সহ্য কৰি কি চখত আহিছে কৃষকসকল? ইমানদিনে আমি শুনি আহিছিলোঁ বা দেখি আহিছিলোঁ মাওবাদীয়ে পুলিচ, মিলিটেৰী আহিব নোৱৰাকৈ পথৰ দলং বোমা দি উৰাই দিয়ে, পথত ডাঙৰ খাল খান্দি গাড়ী যাব নোৱৰা কৰে৷ এইবাৰ কৃষকৰ আন্দোলন ৰোধ কৰিবলৈ চৰকাৰে ল’লে এই মাওবাদী ‘ষ্টাইল’৷ কিন্তু কোনো বাধাই কৃষকক তলাব নোৱাৰিলে৷ ২২ লাখ কৃষকে দিল্লীৰ ৰাজপথ অৱৰোধ কৰিছে৷ সম্পূৰ্ণ দিল্লী স্তব্ধপ্ৰায় কৰি দিছে৷ এই শক্তি দেশৰ কৃষকৰ আছে৷ চৰকাৰে এইসকলক লৈ এতিয়াও আৰু কোনো চক্ৰান্ত কৰিব নোৱাৰে৷ দুখীয়া-দৰিদ্ৰ-নিৰ্বোধ জ্ঞান কৰিলে এতিয়া কৃষকে নিজৰ ৰুদ্ৰ ৰূপ দেখুৱাব পাৰে৷ তাকেই যেন দেখুৱাই দিছে কৃষকে৷ সমগ্ৰ দেশৰ কৃষক সংঘবদ্ধ হৈছে৷ চৰকাৰে এতিয়া সকলো বাস্তৱতা স্বীকাৰ কৰি এই তিনিখন আইন প্ৰত্যাহাৰ কৰাই যুগুত হ’ব৷ কিন্তু এইখন চৰকাৰৰ পৰা এনে গণতান্ত্ৰিক সিদ্ধান্ত আশা কৰা ভুল হ’ব৷ এতিয়া চৰকাৰে কৃষক আন্দোলন দুবৰ্ল কৰিবলৈ যত্ন কৰিব৷ আন্দোলনৰ মাজত বিভেদ আনিবলৈ যত্ন কৰিব৷ যাৰ বাবে এতিয়া এই কৃষক মহাসংগ্ৰামক বিজেপিয়ে খালিস্তানী বুলি উপহাস কৰাৰ লগতে লাহে লাহে ইয়াক মাওবাদী বুলি হয়তো নিষিদ্ধ কৰিবলৈ যত্ন কৰিব৷ কিন্তু এইবাৰ সেনৰ এজাত– কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে শ্বাহিনবাগৰ আন্দোলন ধ্বংস কৰাৰ দৰে সাম্প্ৰদায়িক সংঘৰ্ষৰ সূত্ৰপাত কৰি যদি কৃষক আন্দোলন বন্ধ কৰাৰ কথা চিন্তা কৰে, তেন্তে সি হ’ব বাতুলামি মাত্ৰ৷