বিহু সংস্কৃতিৰ স্বকীয়তা সংৰক্ষণত গুৰুত্ব দিয়া গৱেষকজন

বিহুৰ কলা-কৃষ্টিৰ স্বকীয় ৰূপৰ সংৰক্ষণ আৰু ৰক্ষণাবেক্ষণত জয়কান্ত গন্ধীয়া আছিল মুখ্যতম বাটকটীয়া আৰু আশাশুধীয়া সংগ্ৰামী সত্তা৷ মঞ্চভিত্তিক বিহুতলী আয়োজনৰ ব্যৱস্থাপনাই বিংশ শতাব্দীৰ আৰম্ভণিতে পোখা মেলিছিল যদিও সত্তৰ দশকৰ মাজভাগৰ পৰাহে ই বহুল প্ৰসাৰ লাভ কৰিবলৈ ধৰে৷ তাৰ আগলৈকে এনে বিহুতলীৰ সংখ্যা আনুমানিক কুৰিখনৰো কম আছিল৷ আশীৰ দশকৰ মাজভাগত মঞ্চভিত্তিক বিহুতলীৰ সংখ্যা আনুমানিক তিনিকুৰিৰো অধিক হ’ল, আৰু ক্ৰমান্বয়ে বৃদ্ধি পাবলৈ ল’লে৷ নগৰৰ উপৰি গ্ৰামাঞ্চলতো ই প্ৰসাৰ লাভ কৰিবলৈ ধৰিলে৷ এনে বিহুতলীবিলাকত বিহুনাচ, বিহুবাদ্য আৰু বিহুৰ পৰম্পৰাগত গীত-নাচৰ অনুষ্ঠানকেইটাৰ পৰিৱেশন হৈ আহিছে দুইধৰণেঃ বিহু প্ৰতিযোগিতা হিচাপে আৰু প্ৰদৰ্শনমূলক পৰিৱেশন হিচাপে৷

পিছে সত্তৰৰ দশকৰ শেষভাগৰ পৰা মঞ্চভিত্তিক বিহুতলী আয়োজনে বিশেষ প্ৰসাৰতা লাভ কৰিবলৈ লোৱাৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত সিবিলাকত পৰিৱেশিত বিহুনাচ আৰু বিহুৰ পৰম্পৰাগত গীত-নাচৰ অনুষ্ঠানত কিছুমান বিজতৰীয়া প্ৰভাৱ পৰিবলৈ লৈছিল৷ ভাৰত নাট্যম, সত্ৰীয়া, কুছিপুডী, ভাংৰা আদিৰ অনুকৰণত বিহুনাচত কিছুমান নতুনকৈ সৃষ্টি কৰা ভংগিমা, মুদ্ৰা, পদচালনা আদি সংযোজিত হ’বলৈ ধৰিছিল৷ এনে সংযোজনে যে বিহুনাচৰ স্বকীয় বৈশিষ্ট্য বিনষ্ট কৰে, তাৰ ব্যাখ্যা নিষ্প্ৰয়োজন৷ সেই সন্ধিক্ষণত এনে সংযোজন ৰোধ কৰি বিহুনাচৰ স্বকীয় ৰূপৰ পৰিৱেশন আৰু সংৰক্ষণৰ হকে সজোৰে মাত মতা বিহু বিশেষজ্ঞ তথা সমালোচক হিচাপে জয়কান্ত গন্ধীয়া নিঃসন্দেহে বাটকটীয়া৷ বিভিন্ন আলোচনী আৰু বাতৰিকাকতত তেওঁৰ এইবিষয়ক যুক্তিপূৰ্ণ আৰু চোকা ভাষাৰ তথ্যভিত্তিক প্ৰবন্ধ প্ৰকাশ পালে৷ তেওঁক অনুসৰণ কৰি আন কিছুসংখ্যক লেখকেও একে উদ্দেশ্যৰে প্ৰবন্ধ-পাতি প্ৰকাশ কৰিলে৷ তদুপৰি বিহু সংস্কৃতিৰ প্ৰসাৰ আৰু বিকাশত জড়িত নিষ্ঠাৱান সাংস্কৃতিক ব্যক্তি আৰু সংগঠনৰ দ্বাৰা ভালেমান বিহুতলীত সভা-সমিতিৰো আয়োজন হ’ল৷ ফলস্বৰূপে আশীৰ দশকটোৰ ভিতৰতে বিহুনাচত উপযুক্ত বিজতৰীয়া সংযোজন প্ৰায় সমূলঞ্চে আঁতৰিল৷ সেয়ে হ’লেও বিহুৰ স্বকীয় বৈশিষ্ট্যসম্পন্ন বাৰেৰহণীয়া কলা-কৃষ্টিখিনিৰ সংৰক্ষণ, ৰক্ষণাবেক্ষণ, প্ৰসাৰ আৰু প্ৰচাৰৰ ক্ষেত্ৰত বহুখিনি কৰণীয় তেতিয়াও আছিল আৰু বৰ্তমানেও আছে, আৰু এই উদ্দেশ্যে জয়কান্ত গন্ধীয়াই আজীৱন আশাশুধীয়া প্ৰচেষ্টা চলাই গ’ল৷

কেছেট, চিডি আৰু ভিচিডিৰ মাধ্যমত বিহুনামৰ স্বকীয়তা বিনষ্ট হোৱাটো ৰোধ কৰাৰ উদ্দেশ্যতো জয়কান্ত গন্ধীয়াই পালন কৰিলে অগ্ৰণী ভূমিকা৷ পশ্চিমীয়া বাদ্যযন্ত্ৰ সংগত কৰি পৰম্পৰাগত বিহুনামৰ সুৰ, তাল, লয়ক কিছু পৰিমাণে ভিন্ন কৰি পৰিৱেশন কৰা গীত যে বিহুগীত নহয়, আৰু এনে গীতক বিহুগীত বুলি প্ৰচাৰ কৰিলে যে বিহুনাম বা বিহুগীতৰ স্বকীয়তা বিনষ্ট হয়, তাৰ বিশ্লেষণ দাঙি ধৰি সংশ্লিষ্টসকলক সজোৰে আহ্বান জনালে তেনে প্ৰচেষ্টাৰ পৰা বিৰত থাকিবলৈ৷ 

বিহু অনুষ্ঠানকেইটাৰ ৰীতি-নীতি, বিহুনাচ আৰু বিহুবাদ্যসমূহৰ স্বকীয় বৈশিষ্ট্যসম্পন্ন আৰু শুদ্ধ ৰূপৰ পৰিৱেশনৰ বিভিন্ন খুঁটি-নাতি, ত্ৰুটি-বিচ্যুতি ইত্যাদি সন্দৰ্ভতো গন্ধীয়াই সকলো পক্ষৰ দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰি গ’ল সময়োচিতভাৱে তথা প্ৰয়োজনসাপেক্ষে আৰু তৎপৰতাৰে৷ আন কথাত বিহুৰ কলা-কৃষ্টিসমূহৰ পৰিৱেশনত পৰম্পৰাগত স্বকীয় ধাৰাটো অক্ষুণ্ণ ৰখাৰ উদ্দেশ্যে এজন জাগ্ৰত প্ৰহৰী হিচাপে তেওঁ নিৰৱচ্ছিন্নভাৱে পালন কৰি গ’ল  সবল, সংগ্ৰামী আৰু ফলপ্ৰসূ ভূমিকা৷

বিহু প্ৰতিযোগিতাৰ নিয়মাৱলী প্ৰস্তুতকৰণৰ ক্ষেত্ৰতো জয়কান্ত গন্ধীয়াৰ বৰঙণি বিশেষ উল্লেখনীয়৷ আশীৰ দশকৰ আগলৈকে বিহু প্ৰতিযোগিতাৰ সদৌ অসমভিত্তিক নিয়মাৱলীৰ প্ৰয়োজন জৰুৰীভাৱে উপলব্ধি হোৱা নাছিল৷ পিছে সত্তৰৰ দশকৰ শেষভাগৰ পৰা বিহুতলীৰ সংখ্যা দ্ৰুতহাৰত বৃদ্ধি পাবলৈ ধৰে, আৰু অসমৰ বিভিন্ন ঠাইৰ বিহুতলীত সদৌ অসমভিত্তিক বিহু প্ৰতিযোগিতা আয়োজন কৰিবলৈ লোৱাৰ ফলস্বৰূপে সেই পৰ্যায়ৰ প্ৰতিযোগিতা অনুষ্ঠিতকৰণৰ বাবে নিয়মাৱলীৰ প্ৰয়োজন জৰুৰী হৈ পৰিছিল৷ এই সমস্যা সমাধানাৰ্থে ১৯৮১ চনৰ ৫ আৰু ৬ এপ্ৰিলত যোৰহাটত আয়োজিত হৈছিল এখন ৰাজ্যিক পৰ্যায়ৰ কৰ্মশালা৷ মুখ্যতঃ ড॰ দোলন কোঁৱৰ আৰু প্ৰবীৰ দত্তৰ প্ৰচেষ্টাত আয়োজিত কৰ্মশালাখনত বহুসংখ্যক বিহুৱা, বিহুৱতীয়ে অংশগ্ৰহণ কৰিছিল৷ কৰ্মশালাখনৰ মূলউপাদান বিহু প্ৰতিযোগিতাসমূহৰ নিয়মাৱলীৰ এক বিস্তৃত খচৰা দাঙি ধৰিছিল জয়কান্ত গন্ধীয়াই৷ আলোচনাৰ অন্তত গন্ধীয়াই যুগুত কৰা নিয়মাৱলীখনকে প্ৰয়োজনীয় যোগ-বিয়োগ ঘটাই গৃহীত কৰা হৈছিল সদৌ অসমভিত্তিক বিহু প্ৰতিযোগিতাসমূহৰ নিয়মাৱলী হিচাপে৷ প্ৰস্তুত নিয়মাৱলীখনক ৰাজ্যখনৰ সকলো বিহুতলীৰ গ্ৰহণযোগ্য কৰাৰ উদ্দেশ্যে কেইদিনমানৰ পাছতে ১৯ এপ্ৰিলত বিহু কৃষ্টি চৰ্চা আৰু বিকাশ সমিতি, যোৰহাট আৰু কৃশলয় সাংস্কৃতিক গোষ্ঠী, নগাঁৱৰ উদ্যোগত আয়োজিত হৈছিল আন এখন ৰাজ্যিকভিত্তিক অভিৱৰ্তন৷ সেই অভিৱৰ্তনতো উক্ত কৰ্মশালাত গৃহীত নিয়মাৱলীখনকে যৎসামান্য সাল-সলনি কৰি গৃহীত কৰা হৈছিল৷

লেখাৰ সমান্তৰালকৈ গন্ধীয়াই চলাই গৈছিল বিহু সংস্কৃতিৰ বিভিন্নবিষয়ক অনুসন্ধানমূলক অধ্যয়নো৷  ২০২০-২১ বৰ্ষৰ পৰা অসম উচ্ছতৰ মাধ্যমিক শিক্ষা সংসদে বিহুক শৈক্ষিক বিষয়ৰ পাঠ্যক্ৰমত অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ প্ৰচেষ্টাতো সক্ৰিয়ভাৱে জড়িত আছিল জয়কান্ত গন্ধীয়া৷

জয়কান্ত গন্ধীয়াৰ বিহু সংস্কৃতিলৈ অৱদান কেৱল লেখা আৰু বক্তৃতাতে সীমাবদ্ধ নহয়৷ বিহু সংস্কৃতিৰ সংৰক্ষণ, ৰক্ষণাবেক্ষণ, প্ৰসাৰ আৰু প্ৰচাৰৰ উদ্দেশ্যে নিষ্ঠাৰে প্ৰচেষ্টা চলাই অহা অন্যতম সংগঠন ‘বিহু সুৰক্ষা সমিতি, অসম’ সংগঠিত কৰি এই সংগঠনটোক নেতৃত্ব প্ৰদান কৰাটো তেওঁৰ আন এক উল্লেখনীয় অৱদান৷ তেওঁৰ নেতৃত্বত এই সংগঠনে ২০১১ চনত ‘বিহুৰে বিৰিণা পাত’ নামৰ এলানি ভিচিডি প্ৰস্তুত কৰি বিহুৰ কলা-কৃষ্টিখিনি শুদ্ধ ৰূপত সংৰক্ষণ আৰু প্ৰচাৰ কৰাৰ ক্ষেত্ৰত এক প্ৰয়োজনীয় আৰু সবল পদক্ষেপ ল’বলৈ সক্ষম হ’ল৷

জয়কান্ত গন্ধীয়া প্ৰণীত বহুলভাৱে সমাদৃত বিহুবিষয়ক গ্ৰন্থকেইখন হৈছে ‘হুঁচৰিঃ মুকলি বিহু আৰু বিহুনাচ’, ‘ৰঙালী বিহুৰ কথা’, ‘বিহুঃ বিধি আৰু ব্যাধি’ আৰু ‘বিহুঃ সংৰক্ষণ আৰু প্ৰত্যাহ্বান’৷ বিহুবিষয়ক গ্ৰন্থৰ উপৰি তেওঁ কেইবাখনো উপন্যাস আৰু আনবিষয়ক গ্ৰন্থ প্ৰণয়ন কৰি অসমীয়া সাহিত্যলৈ প্ৰভূত বৰঙণি আগবঢ়াই থৈ গৈছে৷