ভাৰতৰ উচ্ছ হাৰৰ আৰ্থিক বিকাশৰ কথা এতিয়া অৰ্থনীতিৰ ভাষ্যকাৰসকলৰ মুখে মুখে৷ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্ৰানিধি, বিশ্ব বেংক আদিৰতো কথাই নাই, সকলো যেন ভাৰতৰ যাদুকৰী বিকাশৰ হাৰত মুগ্ধ৷ নহ’বইবা কিয়! বিশ্ব-অৰ্থনীতি মাথোন ২ শতাংশ (আনুমানিক) হাৰত যেতিয়া গতি কৰে, তেতিয়া ভাৰতে যদি ৮ শতাংশ (আনুমানিক) হাৰত দৌৰিবলৈ লয়, বিশ্ববাসীৰ চকুত চমক লাগিবই৷ কিন্তু, তাৰ মাজতো আৰু কোনো কোনোৱে কথাবোৰ সহজভাৱে নলয়৷ কাটি-ছিঙি পৰীক্ষাগাৰত সুমুৱাই তথ্য-পৰিসংখ্যাবোৰো তন্ন-তন্নকৈ বিশ্লেষণ কৰিবলৈ ধৰে৷ তেনে এক বিশ্লেষণতেই ‘ৰয়টাৰ’ৰ পৰা প্ৰকাশিত এক প্ৰতিবেদনত কোৱা হৈছে যে উচ্ছ হাৰত যদিও বিকাশ হৈছে, ই কিন্তু দেশৰ আৰ্থিক অসমতা দূৰ কৰিব পৰা নাই৷ ৰয়টাৰে ভাৰতৰ আৰ্থিক বিকাশ আৰু আয়-অসমতাৰ বিষয়ে এক সমীক্ষাত্মক অধ্যয়ন চলাইছিল৷ প্ৰতিবেদনত কৈছে যে দেশৰ আৰ্থিক বিকাশৰ হাৰ ৮ শতাংশ, ষ্টক মাৰ্কেট গজ্‌গজীয়া অথচ চৰকাৰে ৮০০ নিযুততকৈ অধিক লোকক হিতাধিকাৰী পাতি বিনামূলীয়া চৰকাৰী সাহায্য দিবলগীয়া হৈছে৷ ভাৰতে ‘বিলিয়নিয়াৰ’ সৃষ্টিত এছিয়াৰ ভিতৰতে দ্বিতীয় স্থান দখল কৰিছে, অথচ দহ নিযুততকৈ অধিক লোক এশদিনীয়া চৰকাৰী নিয়োগ নীতিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল হৈ জীৱিকা উপাৰ্জন কৰিছে৷ এই তথ্যবোৰ চৰকাৰী উৎসতেই পোৱা যায়৷ দেশৰ বৃহৎসংখ্যক যুৱক-যুৱতী নিবনুৱা হৈ আছে উপযুক্ত শিক্ষা গ্ৰহণৰ পাছতো৷ এনে বিষম পৰিস্থিতিত ধনকুবেৰসকলৰ ধনবলে ঊধবৰ্গামী কৰা বিকাশৰ হাৰে ভাৰতক বিশ্ব দৰবাৰত এক মৰ্যাদাপূৰ্ণ স্থান দিবনে? দেশত অবিশ্বাস্যভাৱে বাঢ়িছে ডলাৰ-বিলিয়নিয়াৰৰ সংখ্যা৷ তথ্যই কয়, ২০০০ চনত হেনো মাথোন ৯ জন তেনে ধনকুবেৰ আছিল, ২০১৭ চনত হ’লগৈ ১০১জন আৰু বিগত বৰ্ষত এই সংখ্যা ২৭১জনলৈ বাঢ়িছে৷ সন্দেহ নাই, এই ধনকুবেৰসকলে অৰ্থনীতিত বিনিয়োগ কৰিছে, নিয়োগৰ সুবিধা আগবঢ়াইছে, দেশৰ জাতীয় আয় বৃদ্ধিত অৰিহণা যোগাইছে; কিন্তু বিনিময়ত অফুৰন্ত আয় আৰু সম্পদৰ গৰাকী হৈছে এওঁলোক৷ দেশৰ শীৰ্ষ আয়ত থকা ১ শতাংশ লোকৰ জিম্মাত আছে ৪০ শতাংশ সম্পদ৷ ৯৯ শতাংশই ভগাই লৈছে ৬০ শতাংশ৷ এই ৬০ শতাংশও অসমভাৱেই ভাগ-বাটোৱাৰা কৰা হৈছে৷ অৱশ্যে, এই অসমতাবোৰ বুজিবলৈ ইমান গণিত-ধাৰাপাত পঢ়াৰ প্ৰয়োজনেই নাই৷ আম্বানি পুত্ৰৰ বিবাহৰ আয়োজন অথবা আম্বানিৰ অট্টালিকা অথবা বলীউডী তাৰকাসৱৰ বিবাহ তথা অন্য উৎসৱ, ক্ৰিকেট তাৰকাসকলৰ জীৱনশৈলীৰ ছবিবোৰ দেখিলেই এনে অসমতা অনুমান কৰিব পৰা যায়৷ দেশৰ ৰাজনীতিত দপ্‌দপাই থকা নেতা-পালিনেতাসকলেও আজিকালি লুক-ঢাক নকৰাকৈয়ে নিজৰ আভিজাত্য প্ৰদৰ্শন কৰে৷ গতিকে, পাৰ্থক্যবোৰ স্ফটিকৰ দৰে ফট্‌ফটীয়াকৈ ওলাই পৰে, আয় বা সম্পত্তি আহৰণৰ ক্ষেত্ৰতেই মাথোন নহয়, দেশৰ ১৪৪ কোটি মানুহৰ মাজত শিক্ষা, স্বাস্থ্য, খোৱাপানী আদি মৌলিক প্ৰয়োজনসমূহ পূৰণ কৰিব পৰা সা-সুবিধা আহৰণৰ ক্ষেত্ৰতো বৃহৎ পাৰ্থক্য পৰিলক্ষিত হয়৷ চৰকাৰে যিবোৰ আঁচনি-প্ৰকল্প গ্ৰহণ কৰে, সেই সকলো দেশৰ নিম্নবৰ্গৰ সাধাৰণ লোকৰ বাবেই কৰে৷ ৰাজহুৱা বিতৰণ ব্যৱস্থাৰ অধীনত কোন কাহানিবাৰে পৰা জনসাধাৰণক যোগান ধৰি অহা চাউল, চেনি, দাইল, কেৰাচিনৰ পৰা আদি কৰি সময়ে সময়ে ৰূপায়ণ কৰা বিনামূলীয়া চাউল, আটা বিতৰণৰ আঁচনি, গৃহ-পানী-গেছ চিলিণ্ডাৰ আদি আঁচনি, শস্য বীমা-স্বাস্থ্য বীমা, বিনামূল্যৰ চৰকাৰী স্বাস্থ্যসেৱা-বিনামূল্যৰ শিক্ষালৈকে কত কিমান আঁচনি-পৰিকল্পনা সকলো দেশৰ দৰিদ্ৰতাত পোত গৈ থকাসকলৰ বাবেহে লোৱা হৈ আহিছে৷ অথচ, তেওঁলোকৰ কোনো উত্তৰণৰ উম-ঘাম নাই৷ বছৰ বছৰ ধৰি দৰিদ্ৰতাৰ ছাপ পিঠিত মাৰি চৰকাৰী হিতাধিকাৰী হৈ থকাটোৱেই যেন এইসকল লোকৰ জীৱনৰ উদ্দেশ্য৷ তাতেই যেন চৰকাৰৰো বিফলতা৷ ভাৰতৰ স্বাস্থ্যসেৱা পদ্ধতি এতিয়া বিশ্ববিখ্যাত, যাৰ বাবে ভাৰতত ‘স্বাস্থ্য-পৰ্যটন’ৰ দৰে ধাৰণা চৰ্চালৈ আহিছে৷ আন দেশৰ পৰা আমাৰ দেশলৈ চিকিৎসাৰ বাবে মানুহ আহে, অথচ, ধনৰ অভাৱত দেশৰ জনসাধাৰণ উন্নত চিকিৎসাৰ পৰা বঞ্চিত হ’বলগীয়া হয়৷ তথ্য অনুসৰি প্ৰতিবছৰে উচ্ছ হাৰৰ চিকিৎসা ব্যয় বহন কৰিবলগীয়া হোৱা বাবে ৬৫ নিযুত লোক দৰিদ্ৰতাৰ কবলত পৰে৷ ভাষ্যকাৰসকলৰ পৰ্যবেক্ষণ অনুসৰি ব্ৰিটিছৰাজৰ সময়ৰ আয় অসমতা স্বৰাজোত্তৰ ভাৰতত ক্ৰমশঃ কমি আহিছিল৷ পিছে ১৯৮০-২০০০ চনৰ ভিতৰত আয়-অসমতা যথেষ্ট বাঢ়িবলৈ লয়৷ ২০১৪-১৫ৰ পৰা ২০২২-২৩ চনৰ সময়ছোৱাত আয়-ব্যৱধানৰ চৰিত্ৰ সলনি হ’বলৈ ধৰে আৰু উচ্ছতম আয় শ্ৰেণীৰ কব্জাত প্ৰচুৰ পৰিমাণৰ সম্পদ একীভূত হ’বলৈ ধৰে৷ সেয়েহে, তেওঁলোকে ক’ব খোজে যে আজিৰ এই বিলিয়নৰাজৰ সময়ৰ আয়-অসমতা ব্ৰিটিছৰাজৰ দিনৰ আয়-অসমতাতকৈও অধিক৷ স্বদেশীৰ হাতত এনেদৰে দেশৰ সুনাম-সুকীৰ্তি ম্লান হোৱাৰ পাছত বিকাশৰ গতিৰ উচ্ছ হাৰ যেন অৰ্থহীন হৈ পৰে৷ এনে প্ৰেক্ষাপটত ভাৰতক বিশ্বৰ আৰ্থিক ছুপাৰ পাৱাৰ বুলি দিয়া মন্তব্যও ঠাট্টা-বিদ্ৰুপৰ বক্ৰোক্তি যেনহে ভাব হয়৷ তেনে ধনকুবেৰ আছিল, ২০১৭ চনত হ’লগৈ ১০১জন আৰু বিগত বৰ্ষত এই সংখ্যা ২৭১জনলৈ বাঢ়িছে৷ সন্দেহ নাই, এই ধনকুবেৰসকলে অৰ্থনীতিত বিনিয়োগ কৰিছে, নিয়োগৰ সুবিধা আগবঢ়াইছে, দেশৰ জাতীয় আয় বৃদ্ধিত অৰিহণা যোগাইছে; কিন্তু বিনিময়ত অফুৰন্ত আয় আৰু সম্পদৰ গৰাকী হৈছে এওঁলোক৷ দেশৰ শীৰ্ষ আয়ত থকা ১ শতাংশ লোকৰ জিম্মাত আছে ৪০ শতাংশ সম্পদ৷ ৯৯ শতাংশই ভগাই লৈছে ৬০ শতাংশ৷ এই ৬০ শতাংশও অসমভাৱেই ভাগ-বাটোৱাৰা কৰা হৈছে৷ অৱশ্যে, এই অসমতাবোৰ বুজিবলৈ ইমান গণিত-ধাৰাপাত পঢ়াৰ প্ৰয়োজনেই নাই৷ আম্বানি পুত্ৰৰ বিবাহৰ আয়োজন অথবা আম্বানিৰ অট্টালিকা অথবা বলীউডী তাৰকাসৱৰ বিবাহ তথা অন্য উৎসৱ, ক্ৰিকেট তাৰকাসকলৰ জীৱনশৈলীৰ ছবিবোৰ দেখিলেই এনে অসমতা অনুমান কৰিব পৰা যায়৷ দেশৰ ৰাজনীতিত দপ্‌দপাই থকা নেতা-পালিনেতাসকলেও আজিকালি লুক-ঢাক নকৰাকৈয়ে নিজৰ আভিজাত্য প্ৰদৰ্শন কৰে৷ গতিকে, পাৰ্থক্যবোৰ স্ফটিকৰ দৰে ফট্‌ফটীয়াকৈ ওলাই পৰে, আয় বা সম্পত্তি আহৰণৰ ক্ষেত্ৰতেই মাথোন নহয়, দেশৰ ১৪৪ কোটি মানুহৰ মাজত শিক্ষা, স্বাস্থ্য, খোৱাপানী আদি মৌলিক প্ৰয়োজনসমূহ পূৰণ কৰিব পৰা সা-সুবিধা আহৰণৰ ক্ষেত্ৰতো বৃহৎ পাৰ্থক্য পৰিলক্ষিত হয়৷ চৰকাৰে যিবোৰ আঁচনি-প্ৰকল্প গ্ৰহণ কৰে, সেই সকলো দেশৰ নিম্নবৰ্গৰ সাধাৰণ লোকৰ বাবেই কৰে৷ ৰাজহুৱা বিতৰণ ব্যৱস্থাৰ অধীনত কোন কাহানিবাৰে পৰা জনসাধাৰণক যোগান ধৰি অহা চাউল, চেনি, দাইল, কেৰাচিনৰ পৰা আদি কৰি সময়ে সময়ে ৰূপায়ণ কৰা বিনামূলীয়া চাউল, আটা বিতৰণৰ আঁচনি, গৃহ-পানী-গেছ চিলিণ্ডাৰ আদি আঁচনি, শস্য বীমা-স্বাস্থ্য বীমা, বিনামূল্যৰ চৰকাৰী স্বাস্থ্যসেৱা-বিনামূল্যৰ শিক্ষালৈকে কত কিমান আঁচনি-পৰিকল্পনা সকলো দেশৰ দৰিদ্ৰতাত পোত গৈ থকাসকলৰ বাবেহে লোৱা হৈ আহিছে৷ অথচ, তেওঁলোকৰ কোনো উত্তৰণৰ উম-ঘাম নাই৷ বছৰ বছৰ ধৰি দৰিদ্ৰতাৰ ছাপ পিঠিত মাৰি চৰকাৰী হিতাধিকাৰী হৈ থকাটোৱেই যেন এইসকল লোকৰ জীৱনৰ উদ্দেশ্য৷ তাতেই যেন চৰকাৰৰো বিফলতা৷ ভাৰতৰ স্বাস্থ্যসেৱা পদ্ধতি এতিয়া বিশ্ববিখ্যাত, যাৰ বাবে ভাৰতত ‘স্বাস্থ্য-পৰ্যটন’ৰ দৰে ধাৰণা চৰ্চালৈ আহিছে৷ আন দেশৰ পৰা আমাৰ দেশলৈ চিকিৎসাৰ বাবে মানুহ আহে, অথচ, ধনৰ অভাৱত দেশৰ জনসাধাৰণ উন্নত চিকিৎসাৰ পৰা বঞ্চিত হ’বলগীয়া হয়৷ তথ্য অনুসৰি প্ৰতিবছৰে উচ্ছ হাৰৰ চিকিৎসা ব্যয় বহন কৰিবলগীয়া হোৱা বাবে ৬৫ নিযুত লোক দৰিদ্ৰতাৰ কবলত পৰে৷ ভাষ্যকাৰসকলৰ পৰ্যবেক্ষণ অনুসৰি ব্ৰিটিছৰাজৰ সময়ৰ আয় অসমতা স্বৰাজোত্তৰ ভাৰতত ক্ৰমশঃ কমি আহিছিল৷ পিছে ১৯৮০-২০০০ চনৰ ভিতৰত আয়-অসমতা যথেষ্ট বাঢ়িবলৈ লয়৷ ২০১৪-১৫ৰ পৰা ২০২২-২৩ চনৰ সময়ছোৱাত আয়-ব্যৱধানৰ চৰিত্ৰ সলনি হ’বলৈ ধৰে আৰু উচ্ছতম আয় শ্ৰেণীৰ কব্জাত প্ৰচুৰ পৰিমাণৰ সম্পদ একীভূত হ’বলৈ ধৰে৷ সেয়েহে, তেওঁলোকে ক’ব খোজে যে আজিৰ এই বিলিয়নৰাজৰ সময়ৰ আয়-অসমতা ব্ৰিটিছৰাজৰ দিনৰ আয়-অসমতাতকৈও অধিক৷ স্বদেশীৰ হাতত এনেদৰে দেশৰ সুনাম-সুকীৰ্তি ম্লান হোৱাৰ পাছত বিকাশৰ গতিৰ উচ্ছ হাৰ যেন অৰ্থহীন হৈ পৰে৷ এনে প্ৰেক্ষাপটত ভাৰতক বিশ্বৰ আৰ্থিক ছুপাৰ পাৱাৰ বুলি দিয়া মন্তব্যও ঠাট্টা-বিদ্ৰুপৰ বক্ৰোক্তি যেনহে ভাব হয়৷