বিদ্ৰোহী কৃষকসকল ‘মাওবাদী’
...সমগ্ৰ অসমতে মাত্ৰ ২২খনহে মণ্ডি আছে৷ অসমৰ কৃষকে ৯০ শতাংশৰো অধিক ফচল খোলা বজাৰত বিক্ৰী কৰিবলগীয়া হোৱাত তেওঁলোকে ফচলৰ প্ৰকৃত মূল্য নাপায়, তথা ন্যূনতম সহায়ক মূল্যতকৈ অনেক কম দামতে তেওঁলোকৰ উৎপাদিত ফচল বিক্ৰী কৰিবলৈ বাধ্য হয়৷ কৃষকে ফচল বিক্ৰী কৰিবলগীয়া সময়ত ব্যৱসায়ীবোৰে কৌশলেৰে ফচলৰ বজাৰ দৰ কমাই ৰাখি ফচলবোৰ অনেক কম দামতে ক্ৰয় কৰি লয়৷ এয়ে হ’ল খোলা বজাৰৰ বা প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীৰ স্বাধীন বজাৰৰ মাহাত্ম্য...
ৰে’ল, বাণিজ্য আৰু উদ্যোগ মন্ত্ৰী পীয়ূষ গোৱেলে ঘোষণা কৰিছে যে দেশৰ আন্দোলনকাৰী কৃষকসকল মাওবাদী৷ অনেক মন্ত্ৰীয়ে কৈছে, বিৰোধী দলবোৰে নতুন কৃষি আইনকেইখনৰ ভুল ব্যাখ্যাৰে উচটনি দিছে৷ মোদী চৰকাৰে হেনো কৃষকসকলৰ মাৰাত্মক অৰ্থনৈতিক পৰিৱৰ্তন অনাৰ বাবে তেওঁলোকৰ বাবে দেশৰ বজাৰ মুক্ত কৰি দিছে৷ মুখ্য কথা হ’ল নৰেন্দ্ৰ মোদীৰ নেতৃত্বৰ চৰকাৰখন জীয়াই আছে মূলতঃ প্ৰপাগাণ্ডা-উদ্দেশ্যমূলক প্ৰচাৰৰ দ্বাৰা৷ ২০১৬ চনত মোদীয়ে প্ৰতিশ্ৰুতি দিছিল ২০২২ চনৰ ভিতৰত খেতিয়কসকলৰ আয় দুগুণ কৰিব৷ যিটো লক্ষ্য পূৰণৰ বাবে বছৰি কৃষি উৎপাদনৰ বিকাশৰ প্ৰয়োজন ১৩ শতাংশ হাৰত৷ প্ৰকৃততে কৃষিখণ্ডৰ উৎপাদন ২০১৬ চনৰ পৰা হৈছে ১.৩ শতাংশ হাৰতহে৷ বিপৰীতে বছৰে বছৰে কৃষিখণ্ডত চৰকাৰী বিনিয়োগ কমাই আনিছে, আনফালে কৃষি উৎপাদনৰ উপকৰণ সাৰ-বীজ, জলসিঞ্চন আদি সকলোৰে মূল্য কৰ্প’ৰেট গোষ্ঠীয়ে বৃদ্ধি কৰিছে৷ তদুপৰি দেশৰ প্ৰায়সমূহ আঁচনি, যেনে– ঘৰুৱা মেনুফেক্চাৰিং দক্ষতা উন্নয়ন, ষ্টাৰ্টআপ, জলসিঞ্চন, নগৰ উন্নয়ন আদিৰ অৱস্থা মোদীৰ ৰাজত্বত তথৈৱচ৷ মহামাৰীৰ আগতেও অৰ্থনৈতিক বিকাশ তিনি শতাংশলৈ নিম্নগামী হৈছিল৷
প্ৰাক্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী লালবাহাদুৰ শাস্ত্ৰীয়ে কৃষি উৎপাদন তথা কৃষকৰ অৱস্থাৰ বৈপ্লৱিক পৰিৱৰ্তন অনাৰ বাবে বিভিন্ন ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰিছিল৷ তেখেতে ‘জয় জোৱান জয় কিষাণ’ শ্ল’গান দিছিল৷ ১৯৬৪ চনত শাস্ত্ৰী প্ৰধানমন্ত্ৰী হৈয়ে কেবিনেটত সিদ্ধান্ত লৈছিল ন্যূনতম সহায়ক মূল্যৰ (MSP)৷ ভাৰতত কৃষকৰ বাবে ফচলৰ ন্য়ূযনতম সহায়ক মূল্যৰ ধাৰণাটো সৃষ্টি কৰিছিল লালবাহাদুৰ শাস্ত্ৰীয়ে৷ অৱশ্যে শাস্ত্ৰীয়ে এম-এছ-পিৰ ধাৰণাটো লৈছিল আমেৰিকাৰ ভূমি বিজ্ঞানী ফ্ৰেংক ডব্লিউ পাৰকাৰৰ পৰা৷ যিজনাই ১৯৫৪ চনত ভাৰত ভ্ৰমণ কৰিছিল ভাৰত চৰকাৰৰ খাদ্য আৰু কৃষি মন্ত্ৰ্যালয়ৰ আমন্ত্ৰণক্ৰমে৷ পাৰকাৰেই কৈছিল যে ভাৰতৰ কৃষিখণ্ড ৰক্ষা কৰিবলৈ তথা কৃষকক বচাই ৰাখিবলৈ চৰকাৰে কৃষি ফচলৰ ন্য়ূনতম সহায়ক মূল্য ব্যৱস্থা কৰিব লাগিব৷ দুৰ্ভাগ্যজনক যে বৰ্তমান প্ৰতিবছৰে কৃষিখণ্ডত চৰকাৰী বিনিয়োগ হ্ৰাস কৰি আনিছে৷ লালবাহাদুৰ শাস্ত্ৰীয়ে যদিও ন্য়ূনতম সহায়ক মূল্যৰ ব্যৱস্থাটো কৰিছিল, পঞ্জাৱ, হাৰিয়ানাৰ বাহিৰে বাকী ৰাজ্যবোৰত প্ৰকৃতভাৱে ৰূপায়ণ নকৰিলে পৰৱৰ্তী চৰকাৰবোৰে৷ দেশৰ ৭০ শতাংশ মানুহৰ জীৱন-জীৱিকাৰ খণ্ডটো অৱহেলিত হৈয়ে ৰ’ল৷ ২০১৩ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহত Centre for the Study of Developing Societiesৰ এক পিয়লে প্ৰকাশ কৰিছে যে ভাৰতৰ ৭৬ শতাংশ কৃষকে কৃষিকৰ্ম পৰিত্যাগ কৰিবলৈ বিচাৰে৷ এনেকুৱাধৰণৰ বিভিন্ন পিয়লেও এনেধৰণৰ প্ৰতিবেদনে প্ৰকাশ কৰিছে৷
অতিমাত্ৰা ঋণৰ হেঁচাত ক্ষুদ্ৰ আৰু প্ৰান্তীয় কৃষকসকলে নিজকে শেষ কৰি দিয়াৰ প্ৰৱণতাই দেখা দিছে৷ দ্য নেশ্বনেল ক্ৰাইম ৰেকৰ্ডছ্ ব্যুৰুৱে জনাইছে, ১৯৯৫ চনৰ পৰা ২,৯৬,৪৩৮জন কৃষকে আত্মহত্যা কৰিছে৷ এইসকলৰ ভিতৰত মহাৰাষ্ট্ৰতে ৬০,৭৫০ জনে৷ ১৯৫২ চনৰ লোকপিয়লৰ পৰা ২০১১ চনৰ লোকগণনাৰ মাজত কৃষিখণ্ডত কৰ্মসংস্থান হ্ৰাস পাইছে ৬৯.৯ শতাংশৰ পৰা ৫৪.৪ শতাংশলৈ৷ দেশৰ মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদনলৈ [জিডিপি] কৃষিৰ অৰিহণা সামঞ্জস্যহীনভাৱে ৫১.৯ শতাংশৰ পৰা ১৪.৪ শতাংশলৈ হ্ৰাস পাইছে৷ ১৯৬৫ চনৰ জানুৱাৰীত তদানীন্তন কৃষিমন্ত্ৰী চি সুব্ৰমণিয়ামে উদ্যোগ গ্ৰহণ কৰিছিল কৃষি মূল্য আয়োগ গঠন কৰিবলৈ৷ ১৯৮৫ চনত এই আয়োগৰ নামটো সলনি কৰি নতুন নাম দিয়ে, ‘কৃষিৰ খৰচ আৰু মূল্য আয়োগ’৷ এই কমিছনে ১৪টা খাৰিফ আৰু ৭টা ৰবি ফচল আৰু দুটা আন ফচল, মুঠ ২৩টা ফচলৰ ন্য়ূনতম সহায়ক মূল্য [এম-এছ-পি] নিৰ্ধাৰণ কৰাৰ দায়িত্ব লয়৷ কৃষকে ফচলৰ উচিত মূল্য পোৱাৰ লক্ষ্যত তদানীন্তন সুচিন্তিত দূৰদৰ্শী চৰকাৰৰ নেতৃত্বই উক্ত ব্যৱস্থাৰ সৃষ্টি কৰিছিল৷ কিন্তু পৰৱৰ্তী চৰকাৰবোৰে সমগ্ৰ দেশতে উক্ত ব্যৱস্থা ৰূপায়ণৰ বাবে তৎপৰ হোৱা নাছিল৷ মুখ্যতঃ পঞ্জাৱ আৰু হাৰিয়ানাতে এই ব্যৱস্থা কঠোৰভাৱে বলৱৎ কৰা হৈছিল, যিকাৰণে তাত মণ্ডিবোৰৰ সৃষ্টি হৈছিল আৰু কৃষকৰ ফচল অধিকাংশই ন্যূনতম সহায়ক মূল্যত বিক্ৰী কৰাৰ সুবিধা হৈছিল৷ কৃষকৰ আয় দ্বিগুণ কৰাৰ অংশ হিচাপে সৃষ্টি কৰা ডালোৱাল কমিটীৰ প্ৰতিবেদনমতে ২০০২ চনৰ পৰা ২০১৮ চনলৈ দেশৰ মুঠ গম উৎপাদনৰ ২৬.৭৭ শতাংশ আৰু মুঠ ধান উৎপাদনৰ ৩১.৩০ শতাংশ ন্যূনতম সহায়ক মূল্যত সংগ্ৰহ কৰিছে চৰকাৰে৷ ২০১৮ চনত মুঠ ধান সংগ্ৰহত পঞ্জাৱৰ মুঠ উৎপাদনৰ ৮৯ শতাংশ আৰু হাৰিয়ানাৰ মুঠ উৎপাদনৰ ৮৫ শতাংশ আছিল৷ বিপৰীতে অন্যতম ধান উৎপাদিত ৰাজ্য পশ্চিমবংগ আৰু উত্তৰ প্ৰদেশৰ উৎপাদনৰ ক্ৰমে ৭.৩ শতাংশ আৰু ৩.৬ শতাংশহে ন্য়ূনতম সহায়ক মূল্যৰ দ্বাৰা সংগ্ৰহীত হৈছিল৷ ইয়াৰ দ্বাৰা প্ৰতিফলিত হয় যে ন্য়ূনতম সহায়ক মূল্য আদায় পোৱা বাবে পঞ্জাৱ আৰু হাৰিয়ানাৰ কৃষকে ধান আৰু গমত লাভজনক দাম পাইছিল৷ আনফালে উত্তৰ প্ৰদেশ, পশ্চিমবংগকে ধৰি আন ৰাজ্যবোৰৰ সমস্ত উৎপাদিত ধান ন্য়ূনতম সহায়ক মূল্যত বিক্ৰী কৰাৰ ব্যৱস্থা নথকাত খোলা বজাৰত ন্য়ূনতম সহায়ক মূল্যতকৈ কম দামতে বিক্ৰী কৰিবলগীয়া হৈছে৷ ঠিক সেইদৰে অসম-বিহাৰকে ধৰি দেশৰ বিভিন্ন ৰাজ্যত Agriculture Produce Marketing Committee (APMC) শক্তিশালী নহয়, তথা মণ্ডি নাই কৃষকৰ ধান, গম আদি কৃষিপণ্য নূ্যনতম সহায়ক মূল্যত বিক্ৰী কৰিবলৈ৷ ফলত এই ৰাজ্যবোৰত কৃষকে নূ্যনতম সহায়ক মূল্যত বা পঞ্জাৱ-হাৰিয়ানাৰ কৃষকে বিক্ৰী কৰা দামতকৈ অনেক কম দামতে খোলা বজাৰত তেওঁলোকৰ ফচল বিক্ৰী কৰি আছে৷ যেনে– সমগ্ৰ অসমতে মাত্ৰ ২২খনহে মণ্ডি আছে৷ অসমৰ কৃষকে ৯০ শতাংশৰো অধিক ফচল খোলা বজাৰত বিক্ৰী কৰিবলগীয়া হোৱাত তেওঁলোকে ফচলৰ প্ৰকৃত মূল্য নাপায়, তথা ন্য়ূনতম সহায়ক মূল্যতকৈ অনেক কম দামতে তেওঁলোকৰ উৎপাদিত ফচল বিক্ৰী কৰিবলৈ বাধ্য হয়৷ কৃষকে ফচল বিক্ৰী কৰিবলগীয়া সময়ত ব্যৱসায়ীবোৰে কৌশলেৰে ফচলৰ বজাৰ দৰ কমাই ৰাখি ফচলবোৰ অনেক কম দামতে ক্ৰয় কৰি লয়৷ এয়ে হ’ল খোলা বজাৰৰ বা প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীৰ স্বাধীন বজাৰৰ মাহাত্ম্য৷
প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীৰ ভাষাত অসমৰ কৃষকসকল স্বাধীন, তেওঁলোকে ইচ্ছামতে তেওঁলোকৰ ফচল ব্যৱসায়িক বিক্ৰী কৰিব পাৰে৷ বৰ্তমানৰ মাহটোত অসমৰ কৃষকে ধান চপাইছে আৰু ধানবোৰ বিক্ৰী কৰিবলৈ মোদী চৰকাৰৰ ধাৰণাৰ খোলা বজাৰলৈ আনিছে৷ বৰ্তমান ধানৰ ন্য়ূনতম সহায়ক মূল্য ১,৮৬৮ টকা প্ৰতি কুইণ্টলত৷ নৰেন্দ্ৰ মোডীৰ ধাৰণাৰ খোলা বজাৰত অসমৰ কৃষকে ধান বিক্ৰী কৰিবলগীয়া হৈছে ১,০০০ টকাকৈ প্ৰতি কুইণ্টলত, খুব বেছি ১,১০০ টকাত৷ অৰ্থাৎ অসমত পঞ্জাৱ-হাৰিয়ানাৰ নিচিনা এপি-এম-চিৰ মণ্ডি নাই কাৰণে অসমৰ কৃষকে প্ৰতি কুইণ্টল ধান ৭৬৮ বা ৮৬৮ টকা কমতে বা লোকচান ভৰি বিক্ৰী কৰি আছে৷ প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে ঘোষণা কৰিছে, খোলা বজাৰৰ প্ৰতিযোগিতাৰে কৃষকে ন্য়ূনতম সহায়ক মূল্যতকৈ অধিক দামত তেওঁলোকে ফচল বিক্ৰী কৰিব পাৰিব৷ ১৯৪৭ চনত কৃষকে হেনো স্বাধীনতা পোৱা নাছিল৷ বৰ্তমানে তিনিখন কৃষি আইন প্ৰৱৰ্তন কৰি দেশৰ কৃষকক স্বাধীন কৰি দিলে মোডী চৰকাৰে৷ মোদী চৰকাৰৰ কৃষি আইনকেইখন প্ৰৱৰ্তন হোৱাৰ পাছতে অসমৰ কৃষকে মোডীৰ খোলা বজাৰত নূ্যনতম সহায়ক মূল্যতকৈ প্ৰতি কুইণ্টল ধানত ৮৬৮ টকা কম দামতে বিক্ৰী কৰিবলৈ বাধ্য হৈছে৷ এয়া হ’ল প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে ঘোষণা কৰা প্ৰতিযোগিতামূলক খোলা বজাৰ, য’ত হেনো কৃষকে ন্য়ূনতম সহায়ক মূল্যতকৈ অধিক দাম পাব, কৃষক স্বাধীন হ’ল, কৃষকৰ আয় দুগুণ হ’ল৷ এইখিনিতে উল্লেখ্য যে পঞ্জাৱ আৰু হাৰিয়ানাৰ কৃষকসকলৰ অৰ্থনৈতিক অৱস্থা দেশৰ আন ৰাজ্যবোৰৰ কৃষকতকৈ ভাল হোৱাৰ কাৰণেই তেওঁলোকৰ ৰাজ্যৰ কৃষকসকলে তেওঁলোকৰ ৰাজ্যত সৃষ্টি কৰা মণ্ডি ব্যৱস্থাত ন্য়ূনতম সহায়ক মূল্যত ফচল বিক্ৰী কৰাৰদ্বাৰা ফচলৰ লাভজনক মূল্য পাইছে আৰু খেতি কৰাত উৎসাহিত হৈছে, তেওঁলোকৰ আৰ্থিক অৱস্থাও ভাল হৈছে৷ তাৰ বিপৰীতে দেশৰ আন ৰাজ্যবোৰত মণ্ডি ব্যৱস্থা শক্তিশালী নোহোৱাত বা নথকাত প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীৰ ধাৰণাৰ বা সৃষ্টিৰ খোলাবজাৰত অতি কম মূল্যতে তেওঁলোকৰ ফচল বিক্ৰী কৰিবলৈ বাধ্য হৈছে৷ এইবাবেই ৰাজ্যবোৰত কৃষকে কৃষিখণ্ড ত্যাগ কৰিবলৈ ইচ্ছা প্ৰকাশ কৰিছে, যিটো পিয়লত প্ৰকাশ পাইছে৷ দেশৰ সমস্ত কৃষকক ৰক্ষা কৰাৰ বাবে তথা কৃষিখণ্ডৰ উন্নতি ঘটোৱাৰ বাবে পঞ্জাৱ-হাৰিয়ানাৰ নিচিনা এ-পি-এম-চি মণ্ডি ব্যৱস্থা সমস্ত দেশতে শক্তিশালী কৰি পঞ্জাৱ-হাৰিয়ানাৰ কৃষকে ফচলৰ প্ৰকৃত মূল্য পোৱাৰ আৰ্হিত ব্যৱস্থাৰ সৃষ্টি কৰাৰ বিপৰীতে অসম, বিহাৰ বা দেশৰ বিভিন্ন ৰাজ্যৰ খোলা বজাৰত কৃষকে লোকচান ভৰি কম দামত ফচল বিক্ৰী কৰা ব্যৱস্থাটোক শক্তিশালী কৰাৰ বাবে তিনিখন আইন প্ৰণয়ন কৰিছে মোদী চৰকাৰে৷ কৰ্প’ৰেটক কৃষকসকলক শোষণ কৰাৰ লাইচেন্স বা স্বাধীনতা দি কৃষকক স্বাধীনতা দিয়া বুলি ঘোষণা কৰিছে মোদী চৰকৰে৷
মোদী চৰকাৰে এই তিনিখন আইনৰ দ্বাৰা অকল কৃষকসকলৰ মূৰত মাধমাৰ মৰাই নাই, এই মাধমাৰ পৰিব খাদ্য সামগ্ৰী, পাচলিৰ ক্ষুদ্ৰ ব্যৱসায়ী, পাইকাৰী ব্যৱসায়ীৰ ওপৰতো৷ ৰিলায়েন্স, আদানী বা ৱালমাৰ্ট বা আন আন কৰ্প’ৰেট খুচুৰা ব্যৱসায়ীসকলৰ যিধৰণৰ শক্তিশালী আন্তঃগাঁথনি আছে, দেশৰ সমস্ত ধনী, উচ্ছ-মধ্যবিত্ত, মধ্যবিত্ত অৰ্থাৎ ক্ৰয়ক্ষমতা থকা গ্ৰাহকসকলক তেওঁলোকে অধিকাৰ কৰি ল’ব বা সামৰি ল’ব৷ ক্ষুদ্ৰ ব্যৱসায়ীসকলৰ বাবে খাদ্য সামগ্ৰীৰ গ্ৰাহকে নাথাকিব৷ পাচলি, মাছ, মাংস আদি পণ্যৰ ক্ষুদ্ৰ ব্যৱসায়ী, পাইকাৰী ব্যৱসায়ীসকল নিবনুৱা হৈ সংকটত পৰিব৷ দেশৰ খাদ্য সামগ্ৰীৰ বজাৰ দখল কৰিবলৈ ৰিলায়েন্সে ইতিমধ্যেই কেবা লাখ কোটি টকা বিনিয়োগ কৰিছে আৰু অভূতপূৰ্ব আন্তঃগাঁথনি সৃষ্টিত নামি পৰিছে৷ আদানি গ্ৰুপেতো ইতিমধ্যেই ৯,০০০টা বৃহৎ হিমঘৰ নিৰ্মাণ কৰিছে৷ মোদী চৰকাৰৰ এই তিনিখন আইনে অকল দেশৰ কৃষকসকলকে নিঃশেষ নকৰে, খাদ্য সামগ্ৰীৰ লগত জড়িত দেশৰ বহুকোটি ব্যৱসায়ীৰো জীৱন-জীৱিকাৰ পথৰ বিলুপ্তি ঘটাব৷ মোদী চৰকাৰৰ এই তিনিখন আইনে দেশৰ কৃষিখণ্ড আৰু খাদ্য সামগ্ৰীৰ বজাৰ সম্পূৰ্ণভাৱে কৰ্প’ৰেটৰ হাতত তুলি দিলে আৰু দেশৰ ত্ৰিশ-চল্লিশ কোটি মানুহক তেওঁলোকৰ জীৱন-জীৱিকাৰ পথৰ পৰা বঞ্চিত কৰিলে৷
[লেখক ষ্টেট বেংক অব্ ইণ্ডিয়াৰ কেন্দ্ৰীয় ব’ৰ্ডৰ প্ৰাক্তন সঞ্চালক]
ফোনঃ ৯৪৩৫০-৪১২০৩