ঋণৰ অৰ্থনীতি আৰু ৰাজনীতি

২০০৮-০৯ চনৰ মন্দাৱস্থা পাৰ হোৱাৰ পিছত ভালেসংখ্যক দেশে জিডিপিৰ আশানুৰূপ বৃদ্ধি আনিব পৰা নাই৷ ইয়াৰ বিভিন্ন কাৰণ থাকিব পাৰে৷ জাপান, ইটালী, ফ্ৰান্স, দক্ষিণ ক’ৰিয়া আদি দেশত  কৰ্মক্ষম যুৱশক্তিৰ অভাৱ হোৱাৰ বাবে উৎপাদনশীলতা কমিব পাৰে৷ ঋণগ্ৰস্ত দেশত স্বাভাৱিকতে বিনিয়োগ আৰু ব্যয়ৰ সংকোচন ঘটে৷

অধিক ঋণগ্ৰস্ত দেশত বিত্তীয় গুণকৰ মান কি হ’ব পাৰে সেই বিষয়তো মতানৈক্য আছে৷ চৰকাৰে বৃহৎ পৰিমাণৰ ঋণ লৈ থাকিলে ব্যক্তিগত খণ্ডত বিনিয়োগৰ অভাৱ ঘটিব পাৰে আৰু সুদৰ হাৰো বাঢ়িব পাৰে৷ বহু সময়ত ঋণৰ ধন ৰুগ্ন কোম্পানীৰ bailout আৰু বিভিন্ন  সাহায্যমূলক বা হিতাধিকাৰীৰ আঁচনিতো ব্যয় কৰা হয় যিবিলাকে প্ৰকৃততে উৎপাদনশীলতা কমায়হে৷ কিন্তু ৰাজনৈতিক কাৰণত এনে আঁচনিবোৰ প্ৰত্যাহাৰ কৰিব পৰা নাযায়৷ ইফালে ঋণ লোৱাটো কমাই দিলে বা বন্ধ কৰিলে জিডিপিৰ বৃদ্ধি অধিক মন্থৰ হৈ পৰাৰ সম্ভাৱনা থাকে, যিটো শাসনাধিষ্ঠ দলৰ বাবে ৰাজনৈতিকভাৱে বাঞ্ছনীয় নহয়৷ সেয়ে জিডিপিৰ বৃদ্ধি মন্থৰ হ’লে আৰু অধিক ঋণ লোৱাৰহে প্ৰৱণতা দেখা যায়, আৰু এনে কাৰণবশতঃ দেশ এখনে কেতিয়াবা গভীৰ অৰ্থনৈতিক সংকটলৈ গতি কৰিব পাৰে৷

কোনো কোনো অৰ্থনীতিবিদে ক’ব খোজে যে ঋণ লোৱাটো চৰকাৰৰ এটা নিচাত পৰিণত হৈছে৷ আমি সাধাৰণ ব্যক্তি হিচাপে দেখা পাওঁ যে ভাল দিনতো ঋণ লৈ থকাটো আচলতে এক ৰাজনৈতিক বাধ্যবাধকতাত পৰিণত হৈছে৷ চৰকাৰ যেন নিজে তৈয়াৰ কৰি লোৱা ফান্দ এখনত আৱদ্ধ হৈ পৰে৷ পিছে মূৰৰ বিষৰ দৰৱ বিষ নৌহওঁতেও খাই থাকিলে আচল মূৰৰ বিষত সেই দৰৱে কাম নিদিয়া হয়৷

চৰকাৰে সময়ে সময়ে ঋণৰ উদ্ধৰ্সীমা নিৰ্ধাৰণ কৰে৷ কিন্তু ভাল দিনতে যদি অনুমোদিত উদ্ধৰ্সীমালৈকে ঋণ লৈ লোৱা হয়, তেতিয়া মন্দাৱস্থা আহিলে উদ্ধৰ্সীমাক আৰু এঢাপ ওপৰলৈ তুলি দিয়াৰ বাহিৰে উপায় নাথাকে৷ অসমৰ ক্ষেত্ৰত অৱশ্যে এতিয়ালৈকে ঋণৰ মুঠ পৰিমাণ অনুমোদিত উদ্ধৰ্সীমা পাৰ হোৱা নাই৷ ২০১২-১৩ বৰ্ষৰ পৰা এই সীমা জিডিপিৰ [চলিত মূল্য] ২৮.৫  শতাংশ হিচাপে চলি আছিল৷ ক’ভিদৰ ফলত অহা মন্দাৱস্থাৰ বাবে পাঁচ বছৰৰ কাৰণে ইয়াক ৩২ শতাংশলৈ বঢ়োৱা হৈছে৷ অতিৰিক্ত ঋণ কেৱল পুঁজিগত ব্যয়ৰ বাবেহে ল’ব পাৰিব বুলি কোৱা হৈছে৷

হিতাধিকাৰ আঁচনিৰ অধীনত অৰ্থনৈতিক দুৰৱস্থাৰ সময়ত উপাৰ্জনহীন লোকলৈ নগদ ধনৰ সাহায্য আগবঢ়োৱাটো ভাল কথা৷ কিন্তু সকলো সময়তে এনে ধন দিবলৈ গ’লে মানুহৰ উৎপাদনশীলতা তথা কুশলতা কমি যায় আৰু এনেয়ে পোৱা ধনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীলতা বাঢ়ি যায়৷ য’ত এটা সৰু অঞ্চলৰ বহুসংখ্যক লোকে হিতাধিকাৰৰ নগদ ধন পালে তাত উৎপাদন বৃদ্ধি হোৱাৰ পৰিৱৰ্তে মূল্যবৃদ্ধিহে ঘটিব পাৰে, যাৰ ফলত প্ৰকৃত হিতৰ পৰিমাণ কমি যাব৷ ধন বা বিনামূলীয়া ৰেচনে হয়তো বহু লোকক তৎকালীনভাৱে দৰিদ্ৰ সীমাৰেখাৰ ওপৰলৈ তুলিব৷ কিন্তু এনে আঁচনিৰ দীৰ্ঘকালীন সুফল কিমান হ’ব সেই বিষয়ে যঠেষ্ট সন্দেহ থাকি যায়৷ একেদৰে, ঋণ-মাফ আঁচনিয়েও উপকৃত গোট বা উদ্যোক্তাৰ প্ৰত্যাশা বঢ়ায় আৰু উদ্যম কমায়৷ কোনোবাই ক’ব পাৰে যে হিতাধিকাৰৰ ধনখিনি লৈয়ো মানুহে সমান উদ্যমেৰে কাম কৰি লাভৱান হ’ব পাৰে৷ তেনে হ’লে অতি ভাল হয়, কিন্তু সৰহসংখ্যক লোকৰ ক্ষেত্ৰতে তেনে নঘটে৷ আনহাতে, হিতাধিকাৰৰ অযোগ্য বহু লোকে আঁচনিত নিজৰ নাম সুমুৱাবলৈ সক্ষম হয় আৰু যোগ্য বহু লোক বঞ্চিত হৈ ৰয়৷ চৰকাৰ সলনি হ’লেও এবাৰ আৰম্ভ কৰা আঁচনি বন্ধ কৰাটো কঠিন হয়৷ বৰং কোনে কিমান আঁচনি আনিব, কিমানকৈ ধন দিব, তাকে লৈ ৰাজনৈতিক দলসমূহৰ মাজত প্ৰতিযোগিতা লগাহে দেখা যায়৷

নব্য উদাৰবাদ আৰু কেইন্সীয় তত্ত্বৰ বিৰোধ অৱশ্যে চলি থাকিব৷ দেশবোৰে নিজৰ সুবিধা অনুযায়ী এনে মধ্যপন্থা বাছি ল’ব যিয়ে জিডিপিৰ বৃদ্ধি, ঋণৰ পৰিমাণ, ভোট, আৰু বৃহৎ ব্যৱসায় গোষ্ঠীৰ স্বাৰ্থৰ মাজত সমন্বয় ৰক্ষা কৰিব পাৰে৷ এনে এক সোণালী সূত্ৰ বিচাৰি উলিয়াবলৈ ভাৰতৰ ৰাজনীতিজ্ঞ সকলেও নি(য় চেষ্টা কৰি থাকিব৷ এইখিনিতে কৈ থ’ব লাগিব যে জনতুষ্টিবাদত [populism] হিতাধিকাৰী আঁচনিৰ বাহিৰেও ৰাজনৈতিক সমৰ্থন আদায় কৰাৰ আন উপায় আছে৷

ঋণ লৈ আন্তৰ্গাঠনিমূলক কামত কৰা ব্যয়ে জিডিপিক বঢ়াই ৰাখিব পাৰে হয়, কিন্তু ঋণৰ পৰিমাণো বাঢ়ি গৈ থাকে৷ জিডিপি চৰকাৰৰ হাতলৈ অহা কোনো ধনৰাশি নহয়৷ চৰকাৰৰ নীতি অনুযায়ী ৰাজ্যই নিজৰ ৰাজ্যিক জিডিপিৰ [চলিত মূল্য] ৩২ শতাংশ পৰ্যন্ত ঋণ ল’ব পাৰে৷ কিন্তু কোনো এটা বছৰতে ঋণে জিডিপিৰ ৩ শতাংশ অতিক্ৰম কৰিব নোৱাৰিব৷ অৱশ্যে প্ৰয়োজন বিশেষে ৩.প্ত শতাংশ পৰ্যন্ত ঋণ ল’ব পাৰে৷ ক’ভিডৰ সময়ত এই সীমা ২৬.৫/৫ শতাংশপৰ্যন্ত বঢ়াই দিয়া হৈছিল, কিন্তু অসমে বৰ্ষীয় সীমা অতিক্ৰম কৰি ২০২২-২৩ বৰ্ষত ৬.৩ শতাংশ ঋণ লৈছিল৷ ২০২৫-২৬ বৰ্ষৰ ৰাজ্যৰ প্ৰস্তাৱিত বাজেটত জিডিপিৰ ৩.৮ শতাংশ ঋণ ল’ব বিচৰা হৈছে৷ ৰাজ্যভেদে ঋণৰ সীমাৰ সামান্য তাৰতম্য থাকিব পাৰে, কাৰণ প্ৰত্যেক ৰাজ্যই নিজাকৈ বিত্তীয় দায়িত্বশীলতা আৰু বাজেট ব্যৱস্থাপনাৰ আইন প্ৰণয়ন কৰে৷

চৰকাৰৰ ৰাজহ ব্যয়ৰ ভিতৰত দৰমহা, পেন্সন, আইন-শৃংখলা ৰক্ষাকে ধৰি শিক্ষা, স্বাস্থ্য, কৃষি প্ৰভৃতি বিভাগবোৰৰ যাৱতীয় খৰচৰ লগতে আন এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ উপ-শিতান আহে, যিটো হ’ল ঋণৰ বাবদ পৰিশোধ কৰিবলগীয়া সুদ৷ বৰ্তমান অসম চৰকাৰে বছৰি প্ৰায় দহ হাজাৰ কোটি টকা কেৱল সুদ পৰিশোধৰ বাবদ ব্যয় কৰিব লাগে আৰু ই চৰকাৰৰ মুঠ আয়ৰ ৯ শতাংশ৷ ২০১৭-১৮ বৰ্ষত সুদৰ পৰিমাণ আছিল মাত্ৰ ৩,২০৫ কোটি টকা আৰু ই আছিল মুঠ আয়ৰ ৫.৯ শতাংশ৷ এই সময়ছোৱাত ৰাজ্যৰ আয় দুগুণ বাঢ়িছে, কিন্তু ঋণৰ বাবদ পৰিশোধ কৰিবলগীয়া সুদ তিনিগুণ বাঢ়িল৷ ঋণ লোৱা অব্যাহত থাকিলে ২০৩০-৩১ বৰ্ষত পৰিশোধ কৰিবলগীয়া সুদৰ পৰিমাণ [চৰকাৰৰ নিজৰ হিচাব মতে] উনৈশ হাজাৰ কোটি টকা হ’বগৈ৷ অহা পাঁচ বছৰত পৰিশোধ কৰিবলগীয়া সুদ চৰকাৰৰ মুঠ আয়ৰ ১০ শতাংশৰ, অৰ্থাৎ অনুমোদিত উদ্ধৰ্সীমাৰ ভিতৰতে থাকিব বুলি প্ৰক্ষেপ কৰা হৈছে৷ সুদৰ বৃদ্ধি নিশ্চিত, কিন্তু চৰকাৰৰ আয় কিমান বাঢ়িব তাত অনি(য়তা আছে৷

এটা প্ৰশ্নঃ  যদি এইটো বছৰত ৰাজ্যৰ মুঠ ঋণ জিডিপিৰ ৩২ শতাংশ পূৰা হৈ গ’ল, তেতিয়া অহা বছৰত আকৌ ঋণ ল’ব পাৰিবনে? উত্তৰ হ’ল, ভাল দিনত হ’লে পাৰিব, যিহেতু ঋণৰ ওপৰত বছৰটোত হোৱা সুদখিনি  পৰিশোধ কৰা হ’ব আৰু সাধাৰণ অৱস্থাত বছৰটোত জিডিপিৰ বৃদ্ধি হয়৷ গণনা কৰি চালে পোৱা যায় যে জিডিপিৰ [চলিত মূল্য] বৃদ্ধি যদি বছৰি ১০.৪ শতাংশকৈ হয়, তেতিয়া বছৰি ৩ শতাংশকৈ অতিৰিক্ত ঋণ লৈ থাকিলেও মুঠ ঋণ জিডিপিৰ ৩২ শতাংশৰ ভিতৰতে থাকিব৷ যদি জিডিপিৰ বৃদ্ধিৰ হাৰ আৰু অধিক হয় তেতিয়া বছৰি ৩ শতাংশ ঋণ লৈ থাকিলেও মুঠ ঋণ লাহে লাহে ৩২ শতাংশৰ তললৈ নামি আহিব; কম হ’লে কম ঋণ ল’ব পাৰিব৷ আনহাতে, অৰ্থনৈতিক মন্দাৱস্থা যদি আহে তেতিয়া আমি আগতে কোৱাৰ দৰে ঋণৰ উদ্ধৰ্সীমা বঢ়ালেহে নতুনকৈ ঋণ ল’ব পাৰিব৷

ৰাজহুৱা ঋণৰ কেৱল সুদ পৰিশোধ কৰিলেই নহয়, এটা সময়ত মূলধনো পৰিশোধ কৰিবলগীয়া হয়৷ এক দৃষ্টিভংগী মতে, অৱশ্যে সুদখিনি নিয়মীয়াকৈ দি থাকিব পাৰিলে মূলধন পৰিশোধৰ বিষয়ে ইমান চিন্তা কৰাৰ প্ৰয়োজন নাই৷ সৰল ভাষাত, পৰিশোধ কৰিবলগীয়া মূলধন খিনিও নতুনকৈ ল’বলগীয়া ঋণৰ লগত যোগ দি দিলেই হ’ল৷ নতুন ঋণৰ ধনেৰে পুৰণা ঋণ পৰিশোধ কৰি থকা হ’ব৷ যেতিয়ালৈকে নতুন ঋণ পাবলৈ অসুবিধা নহয়, তেতিয়ালৈকে চিন্তা নাই৷ আগতে ৰাজ্য চৰকাৰে চৰকাৰী সঞ্চয় আঁচনিসমূহৰ পৰাও ঋণ লৈছিল৷ পৰিশোধত অনিয়ম হোৱাৰ বাবেই হয়তো সেই ব্যৱস্থা লাহে লাহে উঠাই দি মুকলি বজাৰৰ পৰা ঋণ ল’বলৈ কোৱা হৈছে, অৰ্থাৎ প্ৰতিভূতি বা ব’ণ্ড বিক্ৰীৰ জৰিয়তে৷ কিন্তু আচলতে চৰকাৰৰ কিছু চিন্তা থাকিব৷ যদি ব’ণ্ডৰ ম্যাদ সম্পূৰ্ণ হোৱাৰ পিছত প্ৰাপ্য ধন ঘূৰাই দিয়াত অনিয়ম হয় তেতিয়া বিনিয়োগকাৰীৰ আস্থা হেৰায় আৰু তেনে ঘটিলে নতুন ঋণ যোগাৰ কৰাত সমস্যা আহিব পাৰে৷ বৈদেশিক ঋণৰ ক্ষেত্ৰত ই অধিক জটিল ৰূপ লয়৷ ১৯৯০-৯১ চনত ভাৰত তেনে জটিল অৱস্থাৰ সন্মুখীন হৈছিল৷ যোৱা দহ বছৰত গ্ৰীছ, পাকিস্তান, শ্ৰীলংকা প্ৰভৃতি দেশ বিত্তীয় সংকটত পৰিছে৷

সুদৰ উপৰি অহা পাঁচ বছৰত অসমে প্ৰায় ৪৫,০০০ কোটি টকাৰ মূলধন পৰিশোধ কৰিবলগীয়া হ’ব৷ সেয়ে এই ৰাশি অহা পাঁচ বছৰত ব’ণ্ডযোগে উঠাবলগীয়া নতুন ঋণৰ লগত যোগ হ’ব৷ পৰিশোধ কৰিবলগীয়া মূলধনৰ পৰিমাণ বাঢ়ি যোৱাত অসম চৰকাৰে হ্ৰস্বকালীন ব’ণ্ডৰ সংখ্যা কমাই এতিয়া ১৫-২০ বছৰ ম্যাদৰ অধিক ব’ণ্ড বিক্ৰীৰ বাবে বজাৰত উলিয়াই দিছে৷ ব’ণ্ড দীৰ্ঘম্যাদী হ’লে মূলধন পৰিশোধৰ দায় দেৰীকৈ আহিব৷ এনে উপায়েৰে ঋণ পৰিশোধৰ দায় পিছুৱাব পৰা যায়, কিন্তু নোহোৱা কৰিব নোৱাৰি৷ পৰিশোধৰ সময় পিছুৱাই দিয়াটো একপ্ৰকাৰে ঋণৰ অধিক দায় উত্তৰ-পুৰুষৰ কান্ধত জাপি দিয়াৰ দৰে হয়৷ তৃতীয় প্ৰজন্মৰ মানৱ অধিকাৰৰ [third generation rights] দিশৰ পৰা এনে কাৰ্য উচিত নহয় বুলি আমাৰ বিশ্বাস৷ ভালেকেইখন ৰাজ্যই অৱশ্যে এনে কাম আগতেই আৰম্ভ কৰি থৈছে৷

২০১৭ চনৰ পৰা অসমৰ ঋণ বছৰি গড়ে ১৭.৬ শতাংশকৈ বাঢ়িছে, কিন্তু জিডিপি [চলিত মূল্য] বৃদ্ধিৰ হাৰ ১২.৪ শতাংশহে৷ ই ভাল লক্ষণ নহয়৷ এই অৱস্থাত চৰকাৰৰ নীতি অনুযায়ী আচলতে আৰু অধিক ঋণ লোৱাত কিছু বাধা নিষেধ আহিব লাগিছিল৷ ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়তো  দেখা যায় যে ২০২৫-চ্ছ বৰ্ষৰ বাজেটত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ প্ৰস্তাৱিত মুঠ ব্যয় ৫০.৬ লাখ কোটি টকাৰ ১২.৭৬ লাখ কোটি টকা, অৰ্থাৎ এক চতুৰ্থাংশ কেৱল ঋণৰ সুদৰ বাবদ দিবলগীয়া হ’ব৷ ই প্ৰতিৰক্ষাৰ বাবদ মুঠ প্ৰস্তাৱিত ব্যয়ৰ [৪.৯ লাখ কোটি] আঢ়ৈ গুণতকৈও অধিক৷ কেন্দ্ৰৰ নিজৰ ঋণৰ পৰিমাণ বাঢ়ি থকা অৱস্থাত ৰাজ্যসমূহৰ ঋণো বাঢ়িবলৈ লোৱাটো উদ্বেগৰ কথা৷

ৰাজ্য চৰকাৰে বিধানসভাত দাখিল কৰা ২০২৫-২৬ বৰ্ষৰ বাজেটত [MTFP-২০২৫-২৬] অহা পাঁচটা বছৰৰ বাজেটৰ পূৰ্বানুমান দিয়া হৈছে৷ ২০২৬-২৭ বৰ্ষৰ পৰা আৰম্ভ কৰি প্ৰতি বছৰতে জিডিপিৰ [চলিত মূল্য] বৃদ্ধিৰ হাৰ ১৭ শতাংশ হ’ব বুলি দেখুৱাইছে৷ ২০১৬-১৭ বৰ্ষৰ পৰা ২৪-২৫ লৈকে অসমৰ জিডিপিৰ [চলিত মূল্য] গড়ে বৃদ্ধিৰ হাৰ ১২.৪ শতাংশহে আছিল৷ উল্লেখযোগ্য যে ২০২৪-২৫ বৰ্ষৰ বাজেটৰ একেখন প্ৰতিবেদনতে ২০২৫-২৬ ৰ পৰা ২০২৯-৩০ লৈকে জিডিপিৰ বৃদ্ধিৰ হাৰ ১৩ শতাংশকৈ হ’ব বুলিহে দেখুওৱা হৈছিল৷ গতিকে এইবাৰ এই হাৰ হঠাৎ বাঢ়ি ১৭ শতাংশকৈ হ’ব বুলি ধৰাৰ যুক্তি-যুক্ততা আমাৰ চকুত নপৰে৷ একে কাৰণতে ঋণৰ পৰিমাণ ২০৩০-৩১ বৰ্ষত ১৯ শতাংশলৈ হ্ৰাস পাব বুলি কৰা অনুমানৰ ভিত্তিও দুৰ্বল দেখা যায়৷

২০২৪-২৫ বৰ্ষৰ বাজেটত [MTFP-২০২৪-২৫]  আগন্তুক পাঁচ বছৰৰ বিত্তীয় ঘাটি বছৰি গড়ে প্ৰায় ২০,০০০ কোটি টকা হ’ব বুলি দেখুওৱা হৈছিল, কিন্তু ২০২৫-২৬ বৰ্ষৰ বাজেটত ই হঠাৎ বছৰি প্ৰায় ৪০,০০০ কোটি হ’লগৈ [গড় হিচাপে]৷ কি কাৰণে বছৰি ২০,০০০ কোটিকৈ অধিক ঋণ ল’বলৈ সিদ্ধান্ত লোৱা হ’ল? ইয়াৰ উত্তৰ বিচাৰোঁতে পোৱা গঅল যে ২০২৪-২৫ বৰ্ষৰ প্ৰতিবেদন খনত আগন্তুক পাঁচ বছৰত ৰাজ্যৰ মুঠ আয় যিমান হ’ব বুলি দেখুওৱা হৈছিল, ২০২৫-২৬ বৰ্ষৰ খনত আনুমানিক আয়ৰ পৰিমাণ তাতকৈ বছৰি গড়ে প্ৰায় ৩০,০০০ কোটি টকাকৈ কমিল৷ ইফালে, এই পাঁচ বছৰৰ মুঠ আনুমানিক ৰাজহ ব্যয় বছৰি প্ৰায় ২০,০০০ কোটিকৈ কমোৱা হৈছে আৰু প্ৰস্তাৱিত পুঁজিগত ব্যয় প্ৰায় অপৰিৱৰ্তিত আছে৷ সংখ্যাবিলাক ভালকৈ পৰীক্ষা কৰাত দেখা গ’ল ২০২৪-২৫ বৰ্ষৰ প্ৰতিবেদনখনৰ শেষত দিয়া অনুবন্ধত কেতবোৰ ভুল তথ্য আছে৷ পুঁজিগত ব্যয়কো ৰাজহ ব্যয়ৰ ভিতৰত ধৰা হৈছে আৰু ৰাজহ ব্যয়ৰ প্ৰকৃত উপ-শিতানবোৰত ব্যয়ৰ পৰিমাণ কমকৈ দেখুৱাইছে৷ বিধানসভাত দাখিল কৰা তথ্যত এনে ভুল থাকি যোৱাটো আচৰিত৷ যি নহওক, ৰাজহ আয় আৰু ব্যয়ৰ আনুমানিক তথ্যবোৰ নিৰ্ভৰযোগ্য নোহোৱাৰ বাবে আমাৰ বিশ্লেষণ অসম্পূৰ্ণ হৈ ৰ’ল৷ তথাপিও ক’ব পাৰি যে– [ৰ] ৰাজ্যৰ আয় পূৰ্বে অনুমান কৰাতকৈ কম হ’ব আৰু [২] অহা পাঁচ বছৰলৈকে সকলো পুঁজিগত ব্যয় কেৱল ঋণৰ ধনেৰে কৰা হঅব৷ দুয়োটা বিষয়েই চিন্তনীয়৷

উল্লেখযোগ্য যে আন ৰাজ্যৰ তুলনাত অসমৰ নিজা ৰাজহৰ পৰিমাণ কম৷ গড় হিচাপে আন ৰাজ্যৰ মুঠ আয়ৰ প্ৰায় ৫৫ শতাংশ নিজৰ ৰাজহৰ পৰা আহে৷ অসমৰ ক্ষেত্ৰত নিজা ৰাজহৰ পৰিমাণ যোৱা কেইবছৰত ৩০-৪০ শতাংশৰ ভিতৰত আছে৷ গতিকে অসম কেন্দ্ৰীয় সাহায্যৰ ওপৰত অধিক নিৰ্ভৰশীল৷ ২০১৬-১৭ বৰ্ষত অসমৰ মুঠ ঋণ নিজৰ বাৰ্ষিক ৰাজহ আয়ৰ দুগুণ আছিল, এতিয়া হ’লগৈ চাৰিগুণ৷ সেইদৰে, ২০১৬-১৭ বৰ্ষত মুঠ ঋণ আছিল মুঠ বাৰ্ষিক আয়ৰ ৬৭ শতাংশ মাত্ৰ, এতিয়া হ’লগৈ ১৫০ শতাংশ৷ গতিকে দেখা গ’ল যে ২০১৬-১৭ চনৰ পৰা অসমৰ ৰাজহ আয় যি হাৰত বাঢ়িছে, ঋণ তাৰ দুগুণ হাৰত বাঢ়ি আছে৷

ঋণৰ ধনেৰে ৰাজ্যত বিভিন্ন প্ৰতিষ্ঠানৰ আন্তৰ্গাঠনি তৈয়াৰ কৰিলেও ভৱিষ্যতে এই প্ৰতিষ্ঠান বিলাকে ৰাজ্যৰ মানৱ সম্পদৰ গুণগত তথা মানগত বিকাশ সাধিব পাৰিলেহে ব্যয় সাৰ্থক হ’ব৷ য’ত প্ৰতিষ্ঠান বিলাকৰ শিক্ষক, প্ৰশিক্ষক, কৰ্মচাৰী আদিৰ দৰমহা তথা অন্যান্য যাৱতীয় খৰচ ৰাজ্যৰ ৰাজহ ব্যয়ৰ শিতানৰ পৰা বহন কৰিব লাগে, তেনে ক্ষেত্ৰত ৰাজ্যৰ ৰাজহ আয় সেই অনুপাতে নাবাঢ়িলে প্ৰতিষ্ঠান বিলাক বগা হাতীত পৰিণত হঅবগৈ৷ আন্তৰ্গাঠনিমূলক বৃহৎ প্ৰকল্প শেষত গৈ বিয়াগোম কেলেংকাৰীত পৰিণত হোৱাৰ উদাহৰণো নোহোৱা নহয়৷

দিল্লী, মহাৰাষ্ট্ৰ আৰু গুজৰাটৰ জনমূৰি আয় [সেয়ে জিডিপিও] ৰাষ্ট্ৰীয় গড় মানতকৈ যথেষ্ট অধিক আৰু ঋণ তুলনামূলকভাৱে কম৷ এইটো স্বাভাৱিক কথা৷ তাৰ বিপৰীতে বিহাৰ, উত্তৰ প্ৰদেশ, পশ্চিম বংগ আদি ৰাজ্যৰ জনমূৰি আয় কম হোৱাৰ বাবে তুলনামূলকভাৱে কম পৰিমাণৰ ঋণো জিডিপিৰ অনুপাতত অধিক যেন দেখা যায়৷ কিন্তু কেৰেলা, অন্ধ্ৰ প্ৰদেশ, তামিলনাডু, পঞ্জাৱ, হাৰিয়ানা আদি ৰাজ্যৰ জনমূৰি আয় অধিক যদিও ঋণৰ পৰিমাণো যথেষ্ট বেছি৷ আনহাতে ওড়িশাৰ জনমূৰি আয় বেছি নহ’লেও [অসমতকৈ সামান্য অধিক] ৰাজ্যৰ ঋণ ২০০২-০৩ চনৰ ৫৭ শতাংশৰ পৰা ক্ৰমাত কমি আহি এতিয়া ১৬ শতাংশ পাইছেহি৷ ওড়িশাই যিটো কৰি দেখুৱালে সেইটো অসম বা অন্যান্য ৰাজ্যই কৰিব নোৱাৰাৰ কি কাৰণ থাকিব পাৰে? ঋণৰ নীতি নিৰ্ধাৰণ কৰাৰ সময়ত এই বিষয়বোৰৰ সূক্ষ্ম পৰ্যালোচনা হোৱা উচিত৷