কবি হওক,বিদ্ৰোহী হওক,প্ৰেমিক হওক
জ্ঞানপীঠ বঁটা গ্ৰহণ কৰি অশীতিপৰ কবি নীলমণিৰ বিশ্ব-নাগৰিকক লৈ আশা
আমাৰ অসম, ১২ এপ্ৰিলঃ এখোজ দুখোজকৈ‘নিঃসংগতাৰ কবি’সোমাই আহিল জনাকীৰ্ণ ৰবীন্দ্ৰ ভৱনৰ প্ৰেক্ষাগৃহৰ মঞ্চলৈ৷ খোজত তেওঁৰ শিশুৰ সৰলতা,ওঁঠৰ কোণত হাঁহি নে বিষণ্ণতাৰ ৰেশ,গালৰ বলিৰেখাত সন্তুষ্টিৰ চিহ্ন পৰিস্ফুট,অশীতিপৰ মুখমণ্ডলত জিলিকিছিল গভীৰ প্ৰশান্তি আৰু সৰ্বোপৰি চিৰাচৰিত গাম্ভীৰ্য৷ বয়সৰ ভৰত সামান্য নুব্জ্য শৰীৰ আগলৈ ঈষৎ হাউলি পৰা,যাক দুয়োকাষৰ পৰা সহায় কৰিছিল ক্ৰমে দুই পুত্ৰই৷ পিছে পিছে খোজত খোজ মিলাই আগবাঢ়িছিল সহধৰ্মিনী,প্ৰেক্ষাগৃহলৈ বুলি৷ তেওঁ কবি নীলমণি,নিৰ্জনতাৰ নহয়;নিসংগতাৰ কবি বুলিয়েই স্বৰচনাৰে অতদিনে কাব্য-সাহিত্য সমাজত পৰিচিত নীলমণি ফুকন৷
মই কেনে আছোঁ মোক নুসুধিবা
ময়ো মোক সোধা নাই.....
অথবা
কেনে আছোঁ মোক নুসুধিবা
মইতো অকলশৰীয়া নহয়
কাৰণ সেই শেষ ভোজনৰ পিছতো
বিদায় দিব নোৱাৰিলোঁ
বিদায় ল’ব নোৱাৰিলোঁ......
কেনে আছে নুসুধিবলৈ কোন কাহানিয়েই তেওঁ কবিতাৰেই কৈ থৈছিল৷ সেয়ে আজি তেওঁৰ খবৰ সোধাৰ দিন নাছিল৷ কাৰণ,খুউব সম্ভৱতঃ আজিয়েই আছিল নীলমণি ফুকনৰ কাব্যিক জীৱনটোৰ শ্ৰেষ্ঠত্বম দিন৷ হ’লেইবা বয়স ৮৯,আক্ষেপো হয়তো থাকিব পাৰে;কিন্ত তেওঁৰ হাতলৈ আজি আহিছে জ্ঞানপীঠ,নিজৰ জীৱনজোৰা সাহিত্য-সাধনাৰ শ্ৰেষ্ঠতম সম্পদ৷ সেয়ে আজি কবি নীলমণিৰ খবৰ সোধাৰ অৱসৰো নাছিল৷ ‘সূৰ্য্য হেনো নামি আহে এই নদীয়েদি’–কাব্য পুথিখনেৰে দেশৰ সাহিত্যৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ সন্মান জ্ঞানপীঠ অৰ্জন কৰিবলৈ সক্ষম হোৱা নীলমণি ফুকনে সেই কালজয়ী গ্ৰন্থখনত সন্নিৱিষ্ট কৰা ২৫টা কবিতাত ১৩ বাৰ নিৰ্জন বা নিৰ্জনতা শব্দটো ব্যৱহাৰ কৰিছিল৷ তাৰমানে তেওঁ যে নিৰ্জনতা ভাল পাইছিল তেনে নহয়,তেওঁৰ প্ৰিয় আছিল নিঃসংগতা৷ অন্ততঃ কবিতা লিখাৰ সময়ত৷ সেয়ে তেওঁৰ বহু কবিতা সৃষ্টিৰ সময় আছিল দোভাগ নিশা৷ কিন্তু আজি তেওঁ নিঃসংগ নহয়,পৰিবেশো নিৰ্জন নহয়৷ বৰং ৰবীন্দ্ৰ ভৱনৰ বিশাল প্ৰেক্ষাগৃহ ভৰি পৰিছিল কবি নীলমণি ফুকনৰ গুণমুগ্ধ,গুণগ্ৰাহীৰে৷ তাৰে বহুতেই কবিতা বুজে, বহুতেই নুবুজে৷ ফৰাচী প্ৰতীকিবাদৰ ব্যঞ্জনাৰে ভৰপুৰ নীলমণি ফুকনৰ বহু কবিতাৰ ৰসাস্বাদন কৰাটো তেওঁলোকৰ বাবে দুঃসাধ্য৷ ৰাজ্যৰ ইমুৰৰ পৰা সিমুৰলৈ– তথাপি তেওঁলোক আহিছে এই মাহেন্দ্ৰক্ষণৰ সাক্ষী হ’বলৈ৷ কোন নাই সেই তালিকাত!জন্মস্থান দেৰগাঁৱৰ পৰা আহিছে পৰিয়ালৰ নিকটাত্মীয়৷ ৰাজ্য বাহিৰৰ পৰাও আহিছে পৰিয়ালৰ লোক৷ যোৰহাট,গোলাঘাট, শিবসাগৰ,ডিব্ৰুগড়,নাজিৰা,আনকি চৈখোৱাঘাটৰ পৰাও আহিছে অনুৰাগী,গুণমুগ্ধ আৰু সাহিত্যিক -শিল্পী৷ সাহিত্য জীৱনৰ পূৰ্ণতাপ্ৰাপ্তিৰ দিনটোত কবি নীলমণি ফুকনক কোনেও নিৰ্জনে, নিঃসংগভাৱে এৰি দিবলৈ সন্মত নহয়৷ সেয়ে জনাকীৰ্ণ হৈ পৰিছিল গুৱাহাটীৰ দীঘলীপুখুৰীৰ পাৰৰ ৰবীন্দ্ৰ ভৱনৰ প্ৰেক্ষাগৃহ৷
অসমত, ৰাজধানী গুৱাহাটীত প্ৰথমবাৰৰ বাবে আয়োজিত জ্ঞানপীঠ প্ৰদানৰ এই অনুষ্ঠান আছিল তেনেই চমু,মাথোঁ এঘণ্টাৰ,কিন্তু নিটোল৷ সংগীতৰ ৰাষ্ট্ৰীয় পুৰস্কাৰপ্ৰাপ্ত শিল্পী তৰালী শৰ্মাৰ ‘শ্বেতপদ্মাসনা দেৱী, শ্বেতপুষ্পোশোভিতা, শ্বেতাম্বৰধৰান্বিতা শ্বেতাগন্ধানুলেপনা...’ সৰস্বতী স্তোত্ৰৰে আৰম্ভ হৈছিল জ্ঞানপীঠ প্ৰদানৰ এই অনুষ্ঠান৷ অনুষ্ঠানৰ অভ্যাগতক আদৰণি জনালে অসমৰ সাংস্কৃতিৰ বিভাগৰ মন্ত্ৰী বিমল বৰাই৷ মঞ্চত উপস্থিত আছিল শিক্ষামন্ত্ৰী ৰণোজ পেগুও৷ ভাৰতীয় জ্ঞানপীঠৰ পৰা আহিছিল নিৰ্বাচনী বোৰ্ডৰ অধ্যক্ষা,জ্ঞানপীঠ বিজয়িনী প্ৰতিভা ৰয় আৰু তত্ত্বাৱধায়ক দেৱব্ৰত গোস্বামী৷ আদৰণি ভাষণৰ পাছতেই প্ৰতিভা ৰয়ে কবি নীলমণি ফুকনক সম্বদ্ধৰ্না জনাই আৰম্ভ কৰে তেওঁৰ ভাষণ৷ ভাষণৰ আদিতে তেওঁ জ্ঞানপীঠ প্ৰাপক নীলমণি ফুকনক মহাকবি বুলি সম্বোধন কৰে৷ তেওঁ কয়,নীলমণি ফুকনে কবিতাৰ জৰিয়তে সফলতাৰ চূড়া স্পৰ্শ কৰিছে৷ এই বঁটা তেওঁৰ প্ৰাপ্য৷ তেওঁ পুনৰ কয়,ভাষা আঞ্চলিক হ’ব পাৰে কিন্তু অনুবাদ কৰিলে সেই ভাষা বিশ্বজনীন হৈ পৰে৷ তেওঁ অসম চৰকাৰক নীলমণি ফুকনৰ সমস্ত কবিতা দেশী-বিদেশী বিভিন্ন ভাষালৈ অনুবাদ কৰিবলৈ আহ্বান জনায়৷ অনুষ্ঠানত কেইমিনিটমানৰ এটা দৃশ্যশ্ৰব্য মুহূৰ্ত পৰিৱেশন কৰা হয়,য’ত কবি নীলমণি ফুকনৰ জীৱনকাল আৰু সাহিত্যকৃতি সামৰি লোৱা হয়৷ ইয়াৰ পাছতে আহে সেই মাহেন্দ্ৰক্ষণ৷ মঞ্চত কবিৰ হাতত মুখ্যমন্ত্ৰী হিমন্ত বিশ্ব শৰ্মা আৰু ভাৰতীয় জ্ঞানপীঠৰ প্ৰতিভা ৰয়ে তুলি দিয়ে পৰম আকাংক্ষিত জ্ঞানপীঠ বঁটা,য’ত সংলগ্ন হৈ আছিল বাগ্দেৱী সৰস্বতীৰ এটা মূৰ্তি,এখন প্ৰশস্তি-পত্ৰ আৰু ১১ লাখ টকাৰ চেক৷
সেই মাহেন্দ্ৰক্ষণক ক্লাইমেক্স প্ৰদান কৰি কবিয়ে গাই উঠে তেওঁৰ এটা প্ৰিয় কবিতা৷ হে মোৰ সপোনৰ সূৰ্যৰ মানুহয হে মোৰ সপোনৰ সূৰ্যৰ মানুহ/মানুহতকৈ আৰু কোন আছে/ ক’ৰবাত যদি দেৱতা আছে/ তেওঁ মানুহ/ সেই দেৱতাৰ সন্মুখত মই/ বহি আছোঁ বা থিয় হৈ আছোঁ...৷ কবিয়ে নিজৰ কবিতা সম্পূৰ্ণ কৰিব নোৱাৰিলে তেওঁৰ বাঢ়ি অহা বয়সৰ বাবে৷ তেওঁ প্ৰস্তুত কৰি ৰখা ভাষণ সেয়ে মঞ্চত পাঠ কৰিলে কবিৰ পুত্ৰ অমিতাভ ফুকনে৷ অশীতিপৰ,শীণ¸ৰ্কায় শৰীৰৰ কবিৰ দেহত এতিয়াও আছে বিদ্ৰোহ,প্ৰেম৷ সেয়ে ভাষণৰ মাজতে তেওঁ ক’লে– ‘পৃথিৱীৰ সকলো কবিয়েই সম্ভৱতঃ বাঞ্ছা কৰে,পৃথিৱীৰ সকলো মানুহেই কবি হওক, বিদ্ৰোহী হওক, প্ৰেমিক হওক৷’অৱশ্যে কবি নীলমণি ফুকনে তেওঁৰ ভাষণ আৰম্ভ কৰিছিল কবিসুলভ স্বভাৱসিদ্ধ ভংগিমাৰে৷ তেওঁ ভাষণত সংশয় প্ৰকাশ কৰি ক’লে– ‘চাৰিওপিনে হিংসা-নিৰ্বিচাৰ নিৰ্মম৷ নিৰ্যাতন নিপীড়ন হত্যাৰ খবৰৰ লগত মিল নোখোৱা খবৰ এইটো৷ ধৰ্মান্ধৰ উন্মাদনা৷ ৰাজনীতিৰ দুবৃৰ্ত্তায়ন-দিনে দিনে বাঢ়ি অহা পৰিৱেশ প্ৰদূষণ,অনিশ্চয়তা,দৌৰা-দৌৰি৷ ভয়ৰ মাজত মোলৈ অহা এই ভাল খবৰটোৱে মুকলিকৈ উশাহ ল’ব পাৰিছেনে?’তেওঁ পুনৰ ক’লে– ‘কবি মাত্ৰেই তেওঁ এজন সৰ্বপ্ৰাণবাদী,প্ৰেমিক,বিদ্ৰোহী,মানৱতাবাদী,মানুহৰ মৈত্ৰী-মমতাবোধত শান্তি-ঐক্য আৰু মানুহৰ ভৱিষ্যতত বিশ্বাসী৷ পৃথিৱীৰ সকলো কবিয়েই বাঞ্ছা কৰে,সৰ্বত্ৰ শোষণ-পীড়নৰ অন্ত হওক,ভ্ৰাতৃঘাতী আত্মঘাতী সংঘাত,সংঘৰ্ষ,যুদ্ধ-বিগ্ৰহ,ৰক্তপাতৰ অন্ত হওক,মানুহৰ মানুহলৈ ভয় নোহোৱা হওক৷’ তাহানিৰ দেৱগ্ৰাম,অপভ্ৰংশৰ কবলত পৰি দেৰগাঁও নামে ৰূপ লোৱা চহৰখনৰ গৰিমা আছে৷ চহৰখন ক্ষুদ্ৰ হ’লেও দেৰগাঁৱে জন্ম দিছে বহু বিদ্বানৰ৷ জোনাকী যুগৰ চন্দ্ৰধৰ বৰুৱা,আব্দুল মালিক,নীলমণি ফুকনকে ধৰি দেৰগাঁৱৰ সুসাহিত্যিকৰ তালিকাৰ এভাৰেষ্টত আজি তৰ্কাতীতভাৱে আৰোহণ কৰিলে জ্ঞানপীঠ হাতত তুলি লোৱা‘নৃত্যৰতা পৃথিৱী’ৰ কবি নীলমণি ফুকনে৷ দেৰগাঁও চহৰৰ চকীয়াল চুকত কবিৰ জন্ম,য’ত ঘৰৰ পিছফালেই আছিল এখন হাবি৷ সেইবাবেই তেওঁৰ কবিতাত অৰণ্য,গছ,প্ৰাণী,তৰু-তৃণ,চৰাই চিৰিকটিৰ সঘন আৰু সজীব উপস্থিতি থকা বুলি অনেক সমালোচক আৰু কবিয়ে নিজেও স্বীকাৰ কৰি থৈছে৷ আজি কবিৰ ভাষণতো সেই দৃশ্য উঠি আহিল৷ তেওঁ ক’লে– ‘চকীয়াল নামৰ অখ্যাত গাঁওখনৰ এমূৰত থকা হাবিখনৰ পৰা হাতৰ মুঠিত জোনাকী এটা লৈ তাহানিতেই গুৱাহাটী ওলাইছিলোহি৷ অন্তৰত বিষণ্ণ এক সেউজীয়া স্তব্ধতা৷ সোণাৰুৰ অকণমান সোণহালধীয়া লৈ৷ গেজেপনি হাবি এখনৰ পৰা ওলাই আহিছিলো৷ নেঘেৰিটিঙৰ শিৱদৌল,দেওপাহাৰৰ শিলামূৰ্তিবোৰ আৰু আমাৰ গাঁৱৰ কাষেৰে বৈ যোৱা গেলাবিল নামৰ ৰূপহী নৈখনে মোৰ মন-প্ৰাণ প্ৰবাহিত কৰি নৰখা হ’লে মই আজিৰ এই ঠাই ওলাব নোৱাৰিলোহেঁতেন,সি খাটাং৷’ ৰাজ্যত মাতৃভাষাক লৈ সন্দেহ-সংশয়ৰ সৃষ্টি হোৱাৰ সময়ত জ্ঞানপীঠ বিজয়ী কবি নীলমণি ফুকন যে ৮৯ বছৰ বয়সতো মাতৃভাষা ৰক্ষাক লৈ অতি উদ্বিগ্ন আৰু সচেতন সেয়া প্ৰকাশ পালে তেওঁৰ ভাষণত৷ সন্মুখত অসংখ্য যশস্বী সাহিত্যিক,কবি-শিল্পী আৰু অসমৰ কথা চিন্তা কৰা মুখ্যমন্ত্ৰী হিমন্ত বিশ্ব শৰ্মাক কাষত লৈ তেওঁ ক’লে–‘মই এক অসমীয়া,মোৰ কবিতাৰ ভাষা অসমীয়া, তাৰ মাজেৰেই মই বিশ্বমন,হূদয় আৰু প্ৰাণৰ সৈতে যুক্ত হৈ থাকোঁ৷ দেশ,কাল,ভাষাৰ সীমা চেৰাই গৈ পোৱা মুকুতিৰ স্নিগ্ধ আনন্দত লালিত মোৰ কল্পনা৷’ অনুষ্ঠানৰ প্ৰায় শেষত ভাষণ প্ৰদান কৰে আজিৰ অনুষ্ঠানৰ মুখ্য অতিথি,মুখ্যমন্ত্ৰী হিমন্ত বিশ্ব শৰ্মাই৷ ভাষণ আৰম্ভ কৰিয়েই তেওঁ কয় যে,কবি নীলমণি ফুকনৰ দেশৰ সাহিত্যক্ষেত্ৰৰ সৰ্বোচ্চ সন্মানেৰে অসমক প্ৰোজ্জ্বল কৰিলে৷ তেওঁ কয়–‘এয়া আমাৰ বাবে হৰ্ষ আৰু গৰ্বৰ দিন৷ মাতৃভূমিৰ গৰিমা উজ্জ্বল কৰা সকলো অসমবাসীক মই এই ক্ষণতে সুঁৱৰিছো আৰু পূৰ্বে অসমলৈ জ্ঞানপীঠ কঢ়িয়াই অনা বীৰেন্দ্ৰ কুমাৰ ভট্টাচাৰ্য আৰু মামণি ৰয়ছম গোস্বামীকো স্মৰণ কৰিছো৷ আজি ২০২১ চনৰ ভাৰতৰ জ্ঞানপীঠ বঁটা বিজয়ী অসমৰ সু-সন্তান নীলমণি ফুকনক সেই বঁটা প্ৰদান কৰিবলৈ মই অবিস্মৰণীয় সুযোগ লাভ কৰিছো৷ এয়া অসমৰ বাবে সোণালী ইতিহাস,গৌৰৱপূৰ্ণ ক্ষণ৷’তেওঁ ভাষণত পুনৰ কয় যে,সাহিত্যৰ সবাতোকৈ নান্দনিক অংশটোৱেই হৈছে কবিতা৷ বিশ্বৰ প্ৰথম কবিতাটো ওলাইছিল মহাকবি বাল্মিকীৰ মুখেৰে৷ তেওঁ ভাষণত যশস্বী কবি নীলমণি ফুকনৰ প্ৰশস্তি কৰে৷ তদুপৰি মুখ্যমন্ত্ৰীয়ে ভাৰতীয় জ্ঞানপীঠৰ নিৰ্বাচনী বোৰ্ডৰ অধ্যক্ষা প্ৰতিভা ৰয়ৰ আহ্বানৰ প্ৰতি সঁহাৰি জনাই প্ৰতিশ্ৰুতি দি কয়–‘যদিহে কবিৰ পৰিয়ালে অনুমতি প্ৰদান কৰে তেন্তে ৰাজ্য চৰকাৰে অসম প্ৰকাশন পৰিষদৰ অধীনত নীলমণি ফুকনৰ কাব্যসমগ্ৰ বিভিন্ন ভাষালৈ অনুবাদ কৰিব৷’তেওঁ অসমৰ ৩ কোটি ৩০ লাখ অসমীয়াৰ হৈ জ্ঞানপীঠ বিজয়ী কবিক অভিনন্দন জনায় আৰু কয়– আমাৰ সকলোৰে আয়ুস লৈ হ’লেও আপুনি দীৰ্ঘজীৱন লাভ কৰক৷